Φαρμακός· Λυσίας (444-375 περ. π.Χ.) στὸν λόγο του Κατ' Ἀνδο-
κίδου ἀσεβείας, ἂν εἶναι γνήσιος. Δυὸ ἄντρες στὴν Ἀθήνα τοὺς
ὁδηγοῦσαν ἔξω γιὰ νὰ ἀποτελέσουν μέσα καθαρμοῦ τῆς πόλεως
κατὰ τὰ Θαργήλια, ἕναν γιὰ τοὺς ἄντρες καὶ ἕναν γιὰ τὶς γυναῖκες.
Ὅτι πάλι εἶναι ὄνομα κύριο ὁ Φαρμακός, τὶς ἱερὲς δὲ φιάλες τοῦ
Ἀπόλλωνα ἀφοῦ ἔκλεψε συνελήφθη ἀπὸ τοὺς συντρόφους τοῦ Ἀ-
χιλλέα καὶ λιθοβοληθηκε μέχρι θανάτου, καὶ αὐτὰ ποὺ γίνονται κα-
τὰ τὰ Θαργήλια ἀπομιμοῦνται τὰ ἀνωτέρω, ἔχει πεῖ ὁ Ἴστρος
στὸ α΄ βιβλίο τοῦ ἔργου του Ἀπόλλωνος ἐπιφάνειαι. Στὸν
Δημοσθένη (384-322 π.Χ.) πάλι ποὺ στὸν λόγο του Κατ' Ἀριστογεί-
τονος Α΄ λέει «Ἐτοῦτος λοιπὸν αὐτοῦ τὴ χάρη θὰ ζητήσει, ὁ φαρμα-
κός (ὁ ἀποδιοπομπαῖος τράγος)», ὁ Δίδυμος (ὁ Ἀλεξανδρινὸς γραμ-
ματικός, 1ος αἰ. π.Χ.) ἀπαντώντας θεωρεῖ σωστὸ νὰ προπερισπᾶται
τὸ ὄνομα· ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν βρήκαμε μιὰ τέτοια χρήση τῆς λέξης.
Βλ. καὶ Φώτ., Σοῦδ. (ἀπὸ τὸν Ἁρποκρ.), Μ. Ἐτυμ. σ.λ. Φαρμακός (Φάρμακος)·
ὄνομα κύριο. Ὁ Λυσίας λέει (κ.λπ., περίπου τὰ ἴδια στὴ συνέχεια).
ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΙ
Στὸ ἔργο τοῦ Ἴστρου Ἀπόλλωνος Ἐπιφάνειαι (F50 ἐν α΄ τῶν Ἀπόλλωνος ἐπιφανειῶν, F51 ἐν ταῖς Ἀπόλλωνος ἐπιφανείαις [ἀπὸ διαφορετικοὺς συγγραφεῖς], F52 ἁπλῶς ἐν ταῖς Ἐπιφανείαις ἀλλὰ σαφῶς περὶ Ἀπόλλωνος), σὲ δύο τοὐλάχιστο βιβλία, ὁ Ἴστρος, κατὰ τὸν Jacoby1 (652/520, βλ. καὶ RE2 ΙΧ col. 2278.50 κἑ.) φαίνεται νὰ ἔχει συγκεντρώσει λατρεῖες, θυσίες, ἰδιότητες (κυρίως ἐπιφανείας) τοῦ θεοῦ Ἀπόλλωνος (δύσκολα ὅλων τῶν θεῶν, πβ. Φυλάρχ. Περὶ τῆς τοῦ Διὸς ἐπιφανείας [81 Τ 1 J.] κ.τ.τ.). Ἀπὸ τὰ σωζόμενα ἀποσπ., ὅπως ὀρθὰ σημειώνει ὁ ἴδιος, δὲν μποροῦμε νὰ ἀποφασίσουμε ἄν ὁ συγγραφέας ἔδειχνε σοβαρὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ θρησκεία (καθὼς πολλὲς περιπτώσεις [βλ. παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία] ἐπιφανειῶν κατὰ τοὺς Ἑλληνιστικοὺς χρόνους ὁδηγοῦσαν στὴν καθιέρωση νέων λατρειῶν) ἢ ἂν περιοριζόταν στὶς παλαιότερες «ἐπιφάνειες» (γιὰ τὶς ὁποῖες βλ. Sowa TrTh3 236-72 [240 κἑ. γιὰ τὸν Ἀπόλλωνα] κ.ἀ. καὶ Burkert ΑρΕΘ4 391-93, 550-55 κ.ἀ. [βλ. Πίν.], μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία· ἀναλυτικά: Athan. Kyriazopoulos Les épiphanies des dieux dans la poésie lyrique grecque (7e-5e siècle avant notre ère), Diss. (Univ. Paris IV, Sorbonne) 1989). Γιὰ τὸ ἔργο βλ. καὶ Pearson LocHA5 140 καὶ Susemihl GGLA6 Ι. 624.
50. Τὸ λῆμμα τοῦ Ἁρποκρ. φαρμακός ἐμφανίζει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον (βλ. Jacoby1 652-53/520-21, μὲ βιβλιογραφία)· ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ σύνδεση μὲ κύριο ὄνομα Φαρμακός (βλ. καὶ Μ.7 Ἐτυμ. σ.λ.) καὶ τὴ λατρεία τοῦ Ἀπόλλωνα, μὲ ἀναφορὰ στὸν Λυσία καὶ κυρίως στὸν Ἴστρο. Πβ. Φωτ. Βιβλ. 279, 534a [533b.41 ὅτι τὸ ἐν Θετταλίᾳ ἱερὸν Ἀφροδίτης ὀνομάζεται ἀνοσίας, διότι τὴν ἑταίραν τὴν Λαΐδα παραγενομένην αὐτόθι ἐζηλοτύπησαν ἐκτόπως αἱ γυναῖκες, καὶ ξυλίναις αὐτὴν ἀπώλεσαν χελώναις.] ὅτι ἔθος ἦν ἐν Ἀθήναις φαρμακοὺς (φαρμάκους [et φαρμάκοις infra] Phot.) ἄγειν δύο, τὸν μὲν ὑπὲρ ἀνδρῶν, τὸν δὲ ὑπὲρ γυναικῶν ἀγομένους. (...) συβάκχοι δέ, φησιν (sc. Ἑλλάδιος), ὠνομάζοντο. τὸ δὲ καθάρσιον τοῦτο λοιμικῶν νόσων ἀποτροπιασμὸς ἦν, λαβὸν τὴν ἀρχὴν ἀπὸ Ἀνδρόγεω τοῦ Κρητός, οὗ τεθνηκότος ἐν ταῖς Ἀθήναις παρανόμως τὴν λοιμικὴν ἐνόσησαν οἱ Ἀθηναῖοι νόσον, καὶ ἐκράτει τὸ ἔθος ἀεὶ καθαίρειν τὴν πόλιν τοῖς φαρμακοῖς (βλ. καὶ Jacoby1 653). Περισσότερα γιὰ τοὺς φαρμακοὺς καὶ τὰ Θαργήλια: Farnell CGrS8 IV. 268-84· βλ. καὶ Burkert ΑρΕΘ4 188-193, 540 μὲ σημ., κ.ἀ. [Πίν. σ.λλ.]· M. di Marco, "Pirria φαρμακός (Men. Dysc. 103-1179)", ZPE 117 (1997) 35-41 (κυρίως 38, μὲ σημ. 15)· Κυρτάτας ΙερΠροφ10 184 καὶ 190 κἑ.