Φιλωνίδης δ' ὁ ἰατρὸς ↓ ἐν τῶι Περὶ μύρων καὶ στεφάνων «ἐκ τῆς
Ἐρυθρᾶς», φησί, «θαλάττης ὑπὸ Διονύσου ↓ μετενεχθείσης εἰς ↓
τὴν Ἑλλάδα τῆς ἀμπέλου καὶ πρὸς ἄμετρον ἀπόλαυσιν τῶν
πολλῶν ἐκτρεπομένων ἄκρατόν τε προσφερομένων αὐτῶν, οἳ
μὲν μανιωδῶς ἐκτρεπόμενοι παρέπαιον, οἳ δὲ νεκροῖς ἐώικε-
σαν ἀπὸ τῆς καρώσεως. ἐπ' ἀκτῆς δέ τινων πινόντων ἐπιπεσὼν
ὄμβρος τὸ μὲν συμπόσιον διέλυσε, τὸν δὲ κρατῆρα, ὃς εἶχεν
ὀλίγον οἶνον ὑπολελειμμένον, ἐπλήρωσεν ὕδατος. γενομένης δ'
αἰθρίας εἰς τὸν αὐτὸν ὑποστρέψαντες τόπον, γευσάμενοι τοῦ
μίγματος προσηνῆ καὶ ἄλυπον ἔσχον ἀπόλαυσιν. καὶ διὰ τοῦθ'
οἱ Ἕλληνες τῶι μὲν παρὰ δεῖπνον ἀκράτωι προσδιδομένωι τὸν
Ἀγαθὸν ἐπιφωνοῦσι Δαίμονα, τιμῶντες τὸν εὑρόντα δαίμονα:
ἦν δ' οὗτος ὁ Διόνυσος ↓. τῶι δὲ μετὰ δεῖπνον κεκραμένωι πρώ-
τωι προσδιδομένωι ποτηρίωι Δία Σωτῆρα ↓ ἐπιλέγουσι, τῆς ἐκ
τοῦ μίγματος ἀλύπου κράσεως τὸν καὶ τῶν ὄμβρων ἀρχηγὸν
αἴτιον ὑπολαβόντες. ἐδέησεν οὖν βοηθημάτων τοῖς ἐν τῶι πό-
τωι κεφαλὴν ἐπιθλιβεῖσιν. ἦν δὲ δεσμὸς ἐξ αὐτῶν προχειρότα-
τος, καὶ τῆς φύσεως ἐπὶ τοῦτο ὁδηγούσης· ἀλγήσας γάρ τις
κεφαλήν, ὥς φησιν Ἀνδρέας ↓, εἶτα πιέσας καὶ κουφισθεὶς εὗρε
κεφαλαλγίας δεσμὸν φάρμακον. τούτωι οὖν βοηθήματι πρὸς
τοὺς πότους χρώμενοι τοῖς παραπίπτουσι τὴν κεφαλὴν ἐδέ-
σμευον· καὶ ἐπὶ τὸν κίσσινον στέφανον ἦλθον, αὐτόματόν τε
καὶ πολὺν ὄντα καὶ κατὰ πάντα τόπον γεννώμενον, ἔχοντα καὶ
πρόσοψιν οὐκ ἀτερπῆ, χλωροῖς πετάλοις καὶ κορύμβοις σκιά-
ζοντα τὸ μέτωπον καὶ τοὺς ἐν τῶι σφίγγειν τόνους ὑπομένοντα,
προσέτι δὲ ψύχοντα χωρὶς ὀσμῆς καρούσης. καὶ ταύτηι μοι δο-
κεῖ Διονύσωι ὁ βίος ἀνεῖναι τὸ στέφος, τὸν εὑρετὴν τοῦ πώματος
καὶ τῶν δι' αὐτὸ ἐλασσωμάτων ἀλεξητῆρα βουλόμενος εἶναι.
ἐντεῦθεν δὲ εἰς ἡδονὴν τραπέντες τὸ μὲν συμφέρον καὶ τοῖς ἐκ
μέθης παραβοηθοῦν ἐλαττώμασιν ἀφῆκαν, τοῦ δὲ πρὸς ὄψιν ἢ
πρὸς ὀσμὴν ἐπιτερποῦς ἐφρόντισαν. διὸ μυρσίνης μὲν στέφανον
στύφοντα καὶ τὴν οἴνων ἀναθυμίασιν ἀποκρουόμενον, ἔτι δὲ
ῥόδινον ἔχοντά τι καὶ κεφαλαλγίας παρηγορικὸν σὺν τῶι κατὰ
ποσὸν ψύχειν, πρὸς δὲ τοῖς δάφνινον οὐκ ἀλλότριον ‹τοῖς› πό-
τοις ἡγητέον. λευκόϊ‹ν›ον δὲ κινητικὸν ὄντα κεφαλῆς καὶ ἀμα-
ράκινον καὶ ἅπαντας τοὺς καροῦν δυναμένους ἢ βαρύνειν ἄλ-
λως κεφαλὴν περιστατέον.» τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ Ἀπολλόδω-
ρος ἐν τῶι Περὶ μύρων καὶ στεφάνων αὐταῖς λέξεσι ↓.
Πηγή: Ἀθήναιος, Δειπνοσοφισταί 15, 675a-e· βλ. ἀνωτ. *F8, Πηγή (μὲ ἔμφαση στὰ σχετικὰ μὲ τὴν Κύπρο).
1. Φιλωνίδης ὁ ἰατρὸς (...): τοῦ 1ου αἰ. π.Χ., Σικελός (Ἐρωτιαν. 67 [σ. 36.8-10 Ν.1], ἐξέρυθρον οἱ μὲν ἐξεδέξαντο τὸ λίαν ἐρυθρόν, οἱ δὲ τὸ ἔξω γινόμενον ἐρύθημα. ἐξ ὧν καὶ Φιλωνίδης ὁ Σικελός, καὶ 123-24 [σ. 84.18-21 Ν.1], τριταιοφυεῖς· ὁ μὲν Ἱπποκράτης Ἴων τριταιοφυεῖς φησι λέγεσθαι τοὺς τριταίους εὐφωνίας χάριν. Φιλωνίδης δὲ ὁ Σικελὸς τοὺς ἐν συνεχείᾳ παρανομίαν ἐμφαίνοντας [κ.λπ.], βλ. καὶ κατωτ.), ἀπὸ Ἔννης (Διοσκ. Ὕλ. ἰατρ. 4.148.3 [σ.λ. ἐλλέβορος λευκός], ἡ δὲ προσαγωγὴ καὶ ἡ ἐπιδιαίτησις ἐξείργασται παρὰ τοῖς προηγουμένως περὶ τῆς δόσεως αὐτοῦ γράψασι· μάλιστα δὲ συγκατατιθέμεθα Φιλωνίδῃ τῷ Σικελῷ τῷ ἀπὸ Ἔννης· μακρὸν γάρ ἐστιν ἐν ὕλης παραδόσει προηγουμένως θεραπευτικὴν ἐκτίθεσθαι ἀγωγήν). Τὸ Περὶ μύρων καὶ στεφάνων ἔργο του μνημονεύει ὁ Ἀθήναιος καὶ στὸ 691f-692a: φησὶν γὰρ ὁ Φιλωνίδης ἐν τῷ Περὶ μύρων καὶ στεφάνων (περὶ μύρ. κ. στεφ. Mein.2, περὶ Μύρ. κ. Στεφ. Kaib.3 Gul.4: βλ. καὶ ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. σ.στ. 1 καὶ 38) τὴν ἀφορμὴν τοῦ τὴν κεφαλὴν ἐν τοῖς πότοις λιπαίνειν ἐντεῦθεν γενέσθαι· τοῖς αὐχμῶσι γὰρ τὰς κεφαλὰς εἰς τὸ μετέωρον ἕλκεσθαι τὸ λαμβανόμενον· καὶ διὰ τοῦτο τῶν πυρετῶν διακαιόντων τὰ σώματα τέγγουσι τὴν κεφαλὴν ἐπιβρέγμασιν, κ.λπ.)· ἔγραψε ἐπίσης Περὶ τῆς ἰατρικῆς (τουλάχιστο 18 βιβλία: στὸ ὀκτωκαιδέκατον ἀναφέρεται ὁ Γαλην. Π. διαφ. σφυγμ. VIII 748.10 κἑ.), Περὶ φαρμάκων (βλ. π.χ. Γαλην. Π. συνθ. φαρμ. κ. γέν. XIII 978.7 κἑ.), κ.ἄ. (βλ. E. Bernert, "Philonides" [6], RE5 20.1 [1941] 73-74, ΑΕΙ6 457, Μαυρ. Ἀρχιγέν.7 93 μὲ σημ. 224 καὶ 101 σημ. 255, κ.ἄ.). Ἔργο Περὶ στεφάνων ἔχει γράψει, σὺν τοῖς ἄλλοις, ὁ Ἴστρος ὁ Πάφιος: βλ. ΑΚυΓ38 25 F54· γιὰ στεφάνους, ἄνθη στεφανωτικά κ.τ.τ. βλ. –μὲ τὰ σχετικὰ σχόλια– ΑΚυΓ1β´9 3 F4-5 (Ἀθήν. 15, 682d-f), 5 Y2.18 (ἰοστεφάνου Κυθερείης, πβ. στ. 1 χρυσοστέφανον καὶ 7 στεφάνην εὔτυκτον, Υ1.6 κ.ἀ. ἐϋστεφάνου Κυθερείης, κ.τ.τ.), ΑΚυΓ210 11 Ε37 (σ.λ. στεφάνοι<ς> ῥοδίνοις, μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία), ΑΚυΓ38 13 F2.10 (σ.λ. στεφανίτην), 22 *F2.1 (σ.λ. ἀοῖα, μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία), 25 F19 καὶ F29 (κ.ἀ.)· γιὰ μύρα καὶ ἀρώματα βλ. ΑΚυΓ1β´9 10 F13 σχόλ. σ.στ. 3 σ.λ. τοὐπὶ τῇ φακῇ μύρον (Ἀθήν. 4, 160b-c) καὶ ΑΚυΓ210 11 Ε37 σχόλ. σ.στ. 1 σ.λ. ἐν ἀρώμασι (μὲ περαιτέρω παραπομπές).
2. ὑπὸ Διονύσου, 13. ὁ Διόνυσος, 27. Διονύσωι: βλ. ἀνωτ. *33 F1.1 κἑ. (μὲ βιβλιογραφία, κυρίως σὲ σχέση μὲ τὴν Κύπρο)· βλ. ἐπίσης ΑΚυΓ38 20 F3 (μὲ ἀναλυτικὰ σχόλια), 12 F6 σημ. σ.στ. 2-3 (Τὸ Κοινὸν τῶν περὶ τὸν Διόνυσον τεχνιτῶν), κ.ἀ.
2 κἑ. (...) τῆς ἀμπέλου (...) ἄκρατόν τε (...) οἶνον (...): τὸ θέμα δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μὴν ἐμπνεύσει καὶ Κυπρίους συγγραφεῖς καὶ καλλιτέχνες· βλ. π.χ. ΑΚυΓ38 3 F12 (Ἀθήν. 2, 35c) «οἶνόν τοι, Μενέλαε, θεοὶ ποίησαν ἄριστον | θνητοῖς ἀνθρώποισιν ἀποσκεδάσαι μελεδῶνας.» ὁ τῶν Κυπρίων τοῦτό φησι ποιητής (βλ. καὶ σχόλ. σ.στ. 1 σ.λ. ἄριστον καὶ 2 σ.λ. ἀποσκεδάσαι μελεδῶνας, μὲ περαιτέρω παραπομπές), 10a F19 σχόλ. σ.στ. 3-4 σ.λ. τὸν ἐκ Τυρρηνίας οἶνον (Ἀθήν. 15, 702b) καὶ F23b σχόλ. σ.στ. 3 σ.λ. κραιπαλοβόσκου δίψης (Ἀθήν. 11, 784b)· βλ. ἐπίσης ΑΚυΓ38 14 F3, 25 F37 (μὲ Πίν.), κ.ἀ. (καὶ ἐδῶ Εἰκ. 72 καὶ 138). Συχνή, ὡς γνωστό, εἶναι ἡ ἰατρικὴ χρήση οἴνου· βλ. π.χ. ἀνωτ. *F4a καὶ c, *F5, *Fa-b, κ.ἀ. (συνοπτικά: von Staden Heroph.11 13-15 [μὲ σημ., κυρίως 45 καὶ 50], 376, 410, 422, 467-69, 518, 544 [μὲ σημ. 34], 569 σημ. 16, μὲ περαιτέρω παραπομπές). Ἀξιοσημείωτα εἶναι καὶ Ὅσα περὶ οἰνοποσίαν καὶ μέθην γράφει ὁ Ἀριστοτέλης (Προβλ. κεφ. γ´, 871a κἑ.), μὲ ἐρωτήματα ὅπως: 871a.23 Διὰ τί τῶν οἰνοφλύγων τὸ σπέρμα οὐ γόνιμον ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, 872a.18 Διὰ τί τοῖς μεθύουσι σφόδρα κύκλῳ πάντα φαίνεται φέρεσθαι, καὶ ἤδη ἁπτομένης τῆς μέθης ἀθρεῖν τὰ πόρρω οὐ δύνανται (βλ. καὶ 874a.5), 872b.4 Διὰ τί τοῖς μεθύουσιν ἐνίοτε πολλὰ φαίνεται τὸ ἓν ὁρῶσιν (βλ. καὶ 875b.9), 873a.37 Διὰ τί ἡ κράμβη παύει τὴν κραιπάλην (βλ. καὶ ἀνωτ. *F2 σχόλ. σ.στ. 2 σ.λ. brassica: κράμβη), 874b.8 Διὰ τί οἱ μεθύοντες ἀριδάκρυοι μᾶλλον, κ.τ.τ.
12-13. τὸν εὑρόντα δαίμονα· ἦν δ' οὗτος ὁ Διόνυσος: οἱ Meineke2 καὶ Kaibel3 ὀβελίζουν τὸ ἐδῶ δαίμονα, ἴσως ὀρθῶς, καθὼς δὲν ἀποκλείεται ὄντως νὰ ὀφείλεται σὲ ἐπανάληψη τοῦ προηγουμένου Δαίμονα (τὸν Ἀγαθὸν ἐπιφωνοῦσι Δαίμονα, τιμῶντες κ.λπ.)· ἡ τάση ὅμως τῆς χειρόγραφης παράδοσης φαίνεται νὰ εἶναι ἡ σύμπτυξη παρὰ ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἐδῶ κειμένου: «τιμῶντας τὸν εὑρόντα Διόνυσον CE» (κατὰ τὸν Gulick4, «τιμῶντες τὸν εὑρόντα Διόνυσον Ε» κατὰ τὸν Kaibel3)· μὲ δισταγμοὺς κρατήσαμε τὴ γραφὴ τοῦ Α, καὶ τοῦ Gulick4.
14. Δία Σωτῆρα: βλ. ΑΚυΓ38 12 Ε5 (στ. 1 [Διὶ] Σωτῆρι, μὲ εἰσαγ. σημ. στὴν ἐπιγραφή, ὅπου καὶ σχετικὴ βιβλιογραφία.
19. ὥς φησιν Ἀνδρέας: βλ. ἀνωτ. 34 F3 σχόλ. σ.στ. 2-3 σ.λ. addidit Andreas καὶ F45 σ.λ. Ἀνδρέας (μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία). Τὸ ἐδῶ ὥς φησιν Ἀνδρέας ἀνήκει στὸ κείμενο ποὺ ὁ Ἀθήναιος φαίνεται νὰ ἀντλεῖ ἄμεσα ἀπὸ τὸν Φιλωνίδη (1ος αἰ. π.Χ.: βλ. ἀνωτ. σχόλ. σ.λ.)· ἀλλὰ τὸ κατωτ. στ. 37-39 τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ Ἀπολλόδωρος (...) αὐταῖς λέξεσι προβληματίζει.
37-38. τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ Ἀπολλόδωρος ἐν τῶι Περὶ μύρων καὶ στεφάνων αὐταῖς λέξεσι: Τόσο τὸ εἴρηκε ὅσο καὶ τὸ αὐταῖς λέξεσι (<ταῖς> αὐ. λέξ. Kaibel3), ποὺ προφανῶς ἀνήκει στὸν Ἀθήναιο (κι ὄχι στὸ κείμενο τοῦ Φιλωνίδη), ὑποδηλώνει ὅτι ὁ συγγραφέας τῶν Δειπνοσοφιστῶν γνωρίζει καλῶς τὸ κείμενο τοῦ Ἀπολλοδώρου, πιθανῶς δὲ καὶ τὴν πεποίθησή του ὅτι ὁ Φιλωνίδης ἀντλεῖ τὰ ἐδῶ ἀπὸ τὸν Ἀπολλόδωρον (μολονότι τὸ εἴρηκε [παρακ.], κι ὄχι εἰρήκει [ὑπερσ.], ἀφήνει κάποιες ἀμφιβολίες). Μὲ αὐτὰ τὰ δεδομένα, φαίνεται νὰ προβάλλει ὁ 1ος αἰ. π.Χ. (βλ. ἀνωτ. σχόλ. σ.λ. Φιλωνίδης ὁ ἰατρός) ὡς term. a. quem γιὰ τὸν ἐδῶ Ἀπολλόδωρον, τὸν συγγραφέα ἔργου Περὶ μύρων καὶ στεφάνων (κατὰ τὸν Πλίνιο [βλ. ἀνωτ. Τ1*b.2-3], qui De odoribus scripsit), καὶ ὡς πιθανὸς term. p. quem –ἂν ὄντως τὸ ἀνωτ. ὥς φησιν Ἀνδρέας (στ. 19) ἀνήκει καὶ στὸν Ἀπολλόδωρον– τὸ β´ ἥμισυ τοῦ 3ου αἰ. π.Χ. (βλ. ἀνωτ. 34 F3 σχόλ. σ.στ. 2-3 σ.λ. addidit Andreas). Ἐνισχύεται ἔτσι ἡ ἄποψη ὅτι ὁ ἐδῶ Ἀπολλόδωρος, ποὺ ἔγραψε Περὶ μύρων καὶ στεφάνων, δὲν ταυτίζεται μὲ τὸν ὁμώνυμο συγγραφέα τῶν ἀρχῶν τοῦ 3ου αἰ. π.Χ. Κάθε ἄλλη ὑπόθεση –γιὰ ταύτιση λ.χ. μὲ τὸν Ἀπολλόδωρον τὸν Κιτιέα (βλ. PPC12 Α 63: "He [sc. Ἀπολλόδωρος ὁ Κιτιεύς] wrote 'Περὶ μύρων καὶ στεφάνων' and 'Περὶ θηρίων' " [μὲ παραπομπὴ στὸν Πλίνιο καὶ στὸν Ἀθήναιο] καὶ Papaxen. ZyMA13 58: "Er [sc. Apollodoros aus Kition] hat nach Athenaios Περὶ μύρων καὶ στεφάνων geschrieben, das uns nicht erhalten blieb")– παραμένει ἐπισφαλής.