You are here

Home › 4. MEDICINE › TEXTS-TRANSLATIONS-COMMENTS › b. MINOR DOCTORS › APOLLODORUS OF CITION

*F9

Please add a search word

T= Testimonium  F= Fragmentum  E=  Επιγραφή / Inscription

A mosaic composition with king Ikarios, Dionysus, Acme and "those who drank wine from the first time" from the House of Dionysus
Athen. 15, 675a-e

1Φιλωνίδης δ' ὁ ἰατρὸς ↓ ἐν τῶι Περὶ μύρων καὶ στεφάνων2 «ἐκ τῆς

Ἐρυθρᾶς», φησί, «θαλάττης ὑπὸ Διονύσου ↓ μετενεχθείσης εἰς ↓

τὴν Ἑλλάδα τῆς ἀμπέλου καὶ πρὸς ἄμετρον ἀπόλαυσιν τῶν

πολλῶν ἐκτρεπομένων ἄκρατόν τε προσφερομένων αὐτῶν3, οἳ

  μὲν μανιωδῶς ἐκτρεπόμενοι4 παρέπαιον5, οἳ δὲ νεκροῖς ἐώικε-

σαν ἀπὸ τῆς καρώσεως. ἐπ' ἀκτῆς δέ τινων πινόντων ἐπιπεσὼν

ὄμβρος τὸ μὲν συμπόσιον διέλυσε, τὸν δὲ κρατῆρα, ὃς εἶχεν

ὀλίγον οἶνον ὑπολελειμμένον6, ἐπλήρωσεν ὕδατος. γενομένης δ'

αἰθρίας εἰς τὸν αὐτὸν ὑποστρέψαντες7 τόπον, γευσάμενοι τοῦ

μίγματος προσηνῆ καὶ ἄλυπον ἔσχον ἀπόλαυσιν. καὶ διὰ τοῦθ'

οἱ Ἕλληνες τῶι μὲν παρὰ8 δεῖπνον ἀκράτωι9 προσδιδομένωι τὸν

Ἀγαθὸν10 ἐπιφωνοῦσι Δαίμονα11, τιμῶντες τὸν εὑρόντα12 δαίμονα:

ἦν δ' οὗτος ὁ Διόνυσος ↓. τῶι δὲ μετὰ13 δεῖπνον κεκραμένωι πρώ-

τωι προσδιδομένωι14 ποτηρίωι15 Δία Σωτῆρα16 ↓ ἐπιλέγουσι17, τῆς ἐκ

τοῦ μίγματος ἀλύπου18 κράσεως τὸν καὶ τῶν ὄμβρων ἀρχηγὸν19

αἴτιον ὑπολαβόντες. ἐδέησεν20 οὖν βοηθημάτων τοῖς ἐν τῶι πό-

τωι κεφαλὴν ἐπιθλιβεῖσιν. ἦν δὲ δεσμὸς ἐξ αὐτῶν προχειρότα-

τος, καὶ τῆς φύσεως ἐπὶ τοῦτο ὁδηγούσης· ἀλγήσας γάρ τις

κεφαλήν, ὥς φησιν Ἀνδρέας ↓, εἶτα πιέσας καὶ κουφισθεὶς εὗρε

κεφαλαλγίας δεσμὸν φάρμακον. τούτωι οὖν βοηθήματι πρὸς21

τοὺς πότους χρώμενοι τοῖς παραπίπτουσι22 τὴν κεφαλὴν ἐδέ-

σμευον· καὶ ἐπὶ τὸν κίσσινον στέφανον ἦλθον, αὐτόματόν τε

καὶ πολὺν ὄντα καὶ κατὰ πάντα τόπον γεννώμενον, ἔχοντα καὶ

πρόσοψιν οὐκ ἀτερπῆ, χλωροῖς πετάλοις καὶ κορύμβοις σκιά-

ζοντα τὸ μέτωπον καὶ τοὺς ἐν τῶι σφίγγειν τόνους23 ὑπομένοντα,

προσέτι δὲ ψύχοντα χωρὶς ὀσμῆς καρούσης. καὶ ταύτηι μοι δο-

κεῖ Διονύσωι ὁ βίος ἀνεῖναι τὸ στέφος, τὸν εὑρετὴν τοῦ πώματος

καὶ τῶν δι' αὐτὸ ἐλασσωμάτων ἀλεξητῆρα βουλόμενος εἶναι.

ἐντεῦθεν δὲ εἰς ἡδονὴν τραπέντες τὸ μὲν συμφέρον24 καὶ τοῖς25 ἐκ

μέθης παραβοηθοῦν26 ἐλαττώμασιν27 ἀφῆκαν28, τοῦ29 δὲ πρὸς ὄψιν ἢ

πρὸς ὀσμὴν ἐπιτερποῦς ἐφρόντισαν. διὸ μυρσίνης μὲν στέφανον

στύφοντα καὶ τὴν οἴνων ἀναθυμίασιν ἀποκρουόμενον, ἔτι δὲ

ῥόδινον ἔχοντά τι καὶ κεφαλαλγίας παρηγορικὸν σὺν τῶι κατὰ

ποσὸν ψύχειν, πρὸς δὲ τοῖς δάφνινον οὐκ ἀλλότριον30 ‹τοῖς› πό-

τοις31 ἡγητέον. λευκόϊ‹ν›ον32 δὲ κινητικὸν ὄντα κεφαλῆς καὶ ἀμα-

ράκινον καὶ ἅπαντας τοὺς καροῦν δυναμένους ἢ βαρύνειν ἄλ-

λως κεφαλὴν περιστατέον33.» τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ Ἀπολλόδω-

ρος ἐν τῶι Περὶ μύρων καὶ στεφάνων34 αὐταῖς35 λέξεσι ↓.

  1. [Vid. Athen. edd. Meineke (III, 1859 – IV, 1867), Kaibel (III, 1890 / 1966), Gulick (VII, 1941 / 1961), cum siglis; de vv. 32-39 vid. et Hadjioannou ΑΚΕΠ Γα´ (1975), 108.1.]↑
  2. 1 Περὶ μ. κ. στ. dubit. scripsimus (cf. infra ad v. 38); περὶ μ. κ. στ. Mein.: περὶ Μ. κ. Στ. Kaib. Gul. ↑
  3. 4 αὐτῶν sec. A Kaib. (adnot. "fort. Delendum"); αὐτόν sec. CE Gul.: in αὐτίκα mutatum sequentibus iunxit Mein., αὐτῶν post οἱ μὲν legens (προσφερομένων, αὐτίκα οἳ μὲν αὐτῶν μανιωδῶς etc.) ↑
  4. 5 ἐκτρεπόμενοι sec. A edd.: om. CE ("recte fortasse" adnot. Mein.) ‖↑
  5. παρέπεον Α↑
  6. 8 ὑπολελιμμένον Α, ὑπολελεγμένον Ε↑
  7. 9 ἐπιστρέψαντες A↑
  8. 11 μετὰ pro παρὰ Palmerius ‖↑
  9. α´ ἀκράτωι (i. e. πρώτωι ἀκράτωι) Mein. (coll. infra 14)↑
  10. 12 ἀγαθὸν et δαίμονα Mein. ‖↑
  11. δαίμονα2 del. Mein. (adnot. [IV 326], fort. recte: vid. infra ad loc.), Kaib.↑
  12. 12-13 τιμῶντας τὸν εὑρόντα Διόνυσον CE↑
  13. 13 παρὰ pro μετὰ Palm. (vid. et supra 11)↑
  14. 14 διδομένωι Kaib. ‖↑
  15. ποτέρωι C ‖↑
  16. σωτῆρα Mein. ‖↑
  17. ἐπιλεγουσα A↑
  18. 15 "ἀλύπου ἀπολαύσεως K" adnot. Kaib. ‖↑
  19. χορηγὸν Nauck↑
  20. 16 ἐδέησεν ACE, Mein.: ἔδει μὲν Nauck, Kaib. Gul. (fort. recte)↑
  21. 20-21 πρὸς πότους sec. A (: προσποτουσ) Kaib.↑
  22. 21 παραπίνουσι C↑
  23. 25 τονος Α↑
  24. 29 συμφέρον vett., it. Gul.; lac. post συμφέρον stat. Mein.: εἰς συμφερον A; lac. post εἰς stat. Kaib. (adnot. "τὸ μὲν συμφέρον, τὸ μὲν εἰς ‹πότους› συμφέρον sim. K, nisi plura interierunt")↑
  25. 30 τοῦ pro τοῖς Mein. ‖↑
  26. παραβοηθοῦν sec. E Kaib. Gul.: παραβοηθῶν sec. A Mein.; παραβοηθεῖ C ‖↑
  27. ἐλαττώματος sec. A scr. Mein. ‖↑
  28. ὁ στέφανος (pro ἀφῆκαν) sec. A Mein., et Kaib. [adnot. "fort. ἀφέντες (pro ὁ στέφανος)"] ‖↑
  29. τοῦ pro τοῦ δὲ sec. A Mein. Kaib.↑
  30. 34-35 ἀλλότρια CE↑
  31. 35 τοῖς πότοις Meineke; ποτοις A; πότου Kaib. Gul.; ποτοῦ CE ‖↑
  32. λευκόϊνον Schweighäuser: λευκόιον ACE↑
  33. 37 παραιτητέον CE ("Statim ex epitome pro περιστατέον restitue παραιτητέον" adnot. Mein.)↑
  34. 38 Περὶ μ. κ. στ. Hadji. (et nos dubit.); περὶ μ. κ. στ. Mein.: περὶ Μ. κ. Στ. Kaib. Gul.↑
  35. 39 ταῖς ante αὐταῖς add. Kaib.↑
Ἀθήν. 15, 675a-e

Ὁ Φιλωνίδης δὲ ὁ ἰατρὸς στὸ Περὶ μύρων καὶ στεφάνων «ἀπὸ τὴν Ἐρυθρᾶν», λέγει, «θάλασσα ἀφοῦ μεταφέρθηκε ἀπὸ τὸν Διόνυσο στὴν Ἑλλάδα ἡ ἄμπελος καὶ οἱ πολλοὶ ἐκτρέπονταν σὲ ἄμετρη ἀπόλαυση καὶ πίναν ἄκρατον οἶνον (ἀνόθευτον), ἄλλοι μὲν μανιωδῶς ἐκτρεπόμενοι παρέπαιαν κι ἄλλοι ἔμοιαζαν νεκροὶ ἀπὸ τὴν κάρωση. Καθὼς λοιπὸν ἔπιναν κάποιοι στὴν ἀκτὴ ἔπιασε βροχή, καὶ διέλυσε μὲν τὸ συμπόσιο, γέμισε δὲ τὸν κρατήρα, μέσα στὸν ὁποῖο εἶχε ἀπομείνει λίγος οἶνος, μὲ νερό. Σὰν ἔγινε δὲ αἰθρία καὶ γύρισαν στὸν ἴδιο τόπο, γεύθηκαν τὸ μεῖγμα καὶ τὸ βρῆκαν ἀπολαυστικό, εὐκολόπιοτο καὶ χωρὶς παρενέργειες. Καὶ γιὰ τοῦτο οἱ Ἕλληνες μὲ τὸν ἄκρατον οἶνο ποὺ δίνεται ἐπιπροσθέτως στὸ δεῖπνο, κάνουν ἀναφορὰ στὸν Ἀγαθὸν Δαίμονα, τιμώντας τὸν ἐφευρέτη θεό· ἦταν δὲ αὐτὸς ὁ Διόνυσος. Ἐνῶ μὲ τὸν κεκραμένον οἶνον (τὸν νοθευμένο μὲ νερό, τὸ κρασὶ) ποὺ προσφέρεται μὲ τὸ πρῶτο ποτήρι μετὰ τὸ δεῖπνο ἀναφέρονται στὸν Δία Σωτῆρα, θεωρώντας αἴτιο τῆς ἀβλαβοῦς κράσης τοῦ μείγματος τὸν καὶ πρόξενο τῆς βροχῆς. Χρειάστηκαν λοιπὸν βοηθήματα γι' αὐτοὺς ποὺ ἔνιωθαν βάρος στὸ κεφάλι κατὰ τὸ συμπόσιο. Ἀπ' αὐτὰ δὲ (τὰ βοηθήματα) ἕνας κεφαλόδεσμος ἦταν ὅ,τι πιὸ πρόχειρο, καθὼς καὶ ἡ φύση ὁδηγοῦσε σ' αὐτό· γιατί, ὅπως λέγει ὁ Ἀνδρέας, νιώθοντας κάποιος πόνο στὸ κεφάλι, ἔπειτα, ἀφοῦ πίεσε καὶ ἀνακουφίστηκε, βρῆκε τὸν κεφαλόδεσμο φάρμακο γιὰ τὴν κεφαλαλγία. Χρησιμοποιώντας λοιπὸν αὐτὸ ὡς βοήθημα, στὰ συμπόσια ἔδεναν τὴν κεφαλὴ μὲ ὅ,τι καλύτερο ἔβρισκαν πρόχειρο· κι ἔφτασαν ἔτσι στὸ στεφάνι ἀπὸ κισσό, ποὺ καὶ αὐτοφυὴς ἦταν καὶ ἄφθονος καὶ φύτρωνε σὲ κάθε τόπο, κι εἶχε καὶ ὄψη ὄχι δυσάρεστη, μὲ τὰ χλωρὰ πέταλα καὶ τὰ τσαμπιὰ τῶν καρπῶν του σκιάζοντας τὸ μέτωπο καὶ ἀντέχοντας τὴν πίεση ἀπὸ τὸ σφιχτὸ δέσιμο, ἐπιπροσθέτως δὲ δροσίζοντας χωρὶς ὀσμὴ ποὺ φέρνει ὑπνηλία. Καὶ ἔτσι μοῦ φαίνεται ὅτι ἡ ζωὴ ἀφιέρωσε στὸν Διόνυσο τὸ στεφάνι, θέλοντας νὰ εἶναι αὐτὸς ὁ ἐφευρέτης τοῦ οἴνου καὶ ὁ προστάτης ἐνάντια στὶς παρενέργειές του. Ἔκτοτε ὅμως, καθὼς οἱ ἄνθρωποι στράφηκαν στὴν ἡδονή, ἄφησαν μὲν τὸ συμφέρον καὶ τὴ βοήθεια ποὺ πρόσφερε (τὸ στεφάνι) ἐνάντια στὶς παρενέργειες τῆς μέθης, φρόντισαν δὲ γιὰ ὅ,τι ἦταν εὐχάριστο στὴν ὄψη καὶ στὴν ὀσμή. Ἔτσι, ἕνα στεφάνι μυρτιᾶς ποὺ εἶναι στυπτικὸ καὶ διώχνει τὶς ἀναθυμιάσεις τοῦ κρασιοῦ, ἢ πάλι ἕνα στεφάνι ἀπὸ ρόδα ποὺ ἀνακουφίζει κάπως ἀπὸ τὴν κεφαλαλγία κι εἶναι σὲ κάποιον βαθμὸ δροσιστικό, καὶ ἐκτὸς ἀπ' αὐτὰ ἕνα δάφνινο στεφάνι πρέπει νὰ θεωροῦνται ὄχι ἀκατάλληλα γιὰ φαγοπότια. Ἕνα στεφάνι ὅμως ἀπὸ λευκοὺς μενεξέδες, ποὺ ἐρεθίζει τὰ νεῦρα τῆς κεφαλῆς, καὶ ἀπὸ μαντζουράνα καὶ ὅλα γενικὰ ὅσα ἔχουν τὴ δύναμη νὰ προκαλοῦν ὑπνηλία ἢ κατ' ἄλλον τρόπο νὰ βαρύνουν τὴν κεφαλή, πρέπει νὰ ἀποφεύγονται.» Τὰ ἴδια ἔχει πεῖ καὶ ὁ Ἀπολλόδωρος στὸ Περὶ μύρων καὶ στεφάνων μὲ τὶς ἴδιες λέξεις.

Σχόλια: 

Πηγή: Ἀθήναιος, Δειπνοσοφισταί 15, 675a-e· βλ. ἀνωτ. *F8, Πηγή (μὲ ἔμφαση στὰ σχετικὰ μὲ τὴν Κύπρο).

1. Φιλωνίδης ὁ ἰατρὸς (...): τοῦ 1ου αἰ. π.Χ., Σικελός (Ἐρωτιαν. 67 [σ. 36.8-10 Ν.1], ἐξέρυθρον οἱ μὲν ἐξεδέξαντο τὸ λίαν ἐρυθρόν, οἱ δὲ τὸ ἔξω γινόμενον ἐρύθημα. ἐξ ὧν καὶ Φιλωνίδης ὁ Σικελός, καὶ 123-24 [σ. 84.18-21 Ν.1], τριταιοφυεῖς· ὁ μὲν Ἱπποκράτης Ἴων τριταιοφυεῖς φησι λέγεσθαι τοὺς τριταίους εὐφωνίας χάριν. Φιλωνίδης δὲ ὁ Σικελὸς τοὺς ἐν συνεχείᾳ παρανομίαν ἐμφαίνοντας [κ.λπ.], βλ. καὶ κατωτ.), ἀπὸ Ἔννης (Διοσκ. Ὕλ. ἰατρ. 4.148.3 [σ.λ. ἐλλέβορος λευκός], ἡ δὲ προσαγωγὴ καὶ ἡ ἐπιδιαίτησις ἐξείργασται παρὰ τοῖς προηγουμένως περὶ τῆς δόσεως αὐτοῦ γράψασι· μάλιστα δὲ συγκατατιθέμεθα Φιλωνίδῃ τῷ Σικελῷ τῷ ἀπὸ Ἔννης· μακρὸν γάρ ἐστιν ἐν ὕλης παραδόσει προηγουμένως θεραπευτικὴν ἐκτίθεσθαι ἀγωγήν). Τὸ Περὶ μύρων καὶ στεφάνων ἔργο του μνημονεύει ὁ Ἀθήναιος καὶ στὸ 691f-692a: φησὶν γὰρ ὁ Φιλωνίδης ἐν τῷ Περὶ μύρων καὶ στεφάνων (περὶ μύρ. κ. στεφ. Mein.2, περὶ Μύρ. κ. Στεφ. Kaib.3 Gul.4: βλ. καὶ ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. σ.στ. 1 καὶ 38) τὴν ἀφορμὴν τοῦ τὴν κεφαλὴν ἐν τοῖς πότοις λιπαίνειν ἐντεῦθεν γενέσθαι· τοῖς αὐχμῶσι γὰρ τὰς κεφαλὰς εἰς τὸ μετέωρον ἕλκεσθαι τὸ λαμβανόμενον· καὶ διὰ τοῦτο τῶν πυρετῶν διακαιόντων τὰ σώματα τέγγουσι τὴν κεφαλὴν ἐπιβρέγμασιν, κ.λπ.)· ἔγραψε ἐπίσης Περὶ τῆς ἰατρικῆς (τουλάχιστο 18 βιβλία: στὸ ὀκτωκαιδέκατον ἀναφέρεται ὁ Γαλην. Π. διαφ. σφυγμ. VIII 748.10 κἑ.), Περὶ φαρμάκων (βλ. π.χ. Γαλην. Π. συνθ. φαρμ. κ. γέν. XIII 978.7 κἑ.), κ.ἄ. (βλ. E. Bernert, "Philonides" [6], RE5 20.1 [1941] 73-74, ΑΕΙ6 457, Μαυρ. Ἀρχιγέν.7 93 μὲ σημ. 224 καὶ 101 σημ. 255, κ.ἄ.). Ἔργο Περὶ στεφάνων ἔχει γράψει, σὺν τοῖς ἄλλοις, ὁ Ἴστρος ὁ Πάφιος: βλ. ΑΚυΓ38 25 F54· γιὰ στεφάνους, ἄνθη στεφανωτικά κ.τ.τ. βλ. –μὲ τὰ σχετικὰ σχόλια– ΑΚυΓ1β´9 3 F4-5 (Ἀθήν. 15, 682d-f), 5 Y2.18 (ἰοστεφάνου Κυθερείης, πβ. στ. 1 χρυσοστέφανον καὶ 7 στεφάνην εὔτυκτον, Υ1.6 κ.ἀ. ἐϋστε­φάνου Κυθερείης, κ.τ.τ.), ΑΚυΓ210 11 Ε37 (σ.λ. στεφάνοι<ς> ῥοδίνοις, μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία), ΑΚυΓ38 13 F2.10 (σ.λ. στεφανίτην), 22 *F2.1 (σ.λ. ἀοῖα, μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία), 25 F19 καὶ F29 (κ.ἀ.)· γιὰ μύρα καὶ ἀρώματα βλ. ΑΚυΓ1β´9 10 F13 σχόλ. σ.στ. 3 σ.λ. τοὐπὶ τῇ φακῇ μύρον (Ἀθήν. 4, 160b-c) καὶ ΑΚυΓ210 11 Ε37 σχόλ. σ.στ. 1 σ.λ. ἐν ἀρώμασι (μὲ περαιτέρω παραπομπές).

2. ὑπὸ Διονύσου, 13. ὁ Διόνυσος, 27. Διονύσωι: βλ. ἀνωτ. *33 F1.1 κἑ. (μὲ βιβλιογραφία, κυρίως σὲ σχέση μὲ τὴν Κύπρο)· βλ. ἐπίσης ΑΚυΓ38 20 F3 (μὲ ἀναλυτικὰ σχόλια), 12 F6 σημ. σ.στ. 2-3 (Τὸ Κοινὸν τῶν περὶ τὸν Διόνυσον τεχνιτῶν), κ.ἀ.

2 κἑ. (...) τῆς ἀμπέλου (...) ἄκρατόν τε (...) οἶνον (...): τὸ θέμα δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μὴν ἐμπνεύσει καὶ Κυπρίους συγγραφεῖς καὶ καλλιτέχνες· βλ. π.χ. ΑΚυΓ38 3 F12 (Ἀθήν. 2, 35c) «οἶνόν τοι, Μενέλαε, θεοὶ ποίησαν ἄριστον | θνητοῖς ἀνθρώποισιν ἀποσκεδάσαι μελεδῶνας.» ὁ τῶν Κυπρίων τοῦτό φησι ποιητής (βλ. καὶ σχόλ. σ.στ. 1 σ.λ. ἄριστον καὶ 2 σ.λ. ἀποσκεδάσαι μελεδῶνας, μὲ περαιτέρω παραπομπές), 10a F19 σχόλ. σ.στ. 3-4 σ.λ. τὸν ἐκ Τυρρηνίας οἶνον (Ἀθήν. 15, 702b) καὶ F23b σχόλ. σ.στ. 3 σ.λ. κραιπαλοβόσκου δίψης (Ἀθήν. 11, 784b)· βλ. ἐπίσης ΑΚυΓ38 14 F3, 25 F37 (μὲ Πίν.), κ.ἀ. (καὶ ἐδῶ Εἰκ. 72 καὶ 138). Συχνή, ὡς γνωστό, εἶναι ἡ ἰατρικὴ χρήση οἴνου· βλ. π.χ. ἀνωτ. *F4a καὶ c, *F5, *Fa-b, κ.ἀ. (συνοπτικά: von Staden Heroph.11 13-15 [μὲ σημ., κυρίως 45 καὶ 50], 376, 410, 422, 467-69, 518, 544 [μὲ σημ. 34], 569 σημ. 16, μὲ περαιτέρω παραπομπές). Ἀξιοσημείωτα εἶναι καὶ Ὅσα περὶ οἰνοποσίαν καὶ μέθην γράφει ὁ Ἀριστοτέλης (Προβλ. κεφ. γ´, 871a κἑ.), μὲ ἐρωτήματα ὅπως: 871a.23 Διὰ τί τῶν οἰνοφλύγων τὸ σπέρμα οὐ γόνιμον ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, 872a.18 Διὰ τί τοῖς μεθύουσι σφόδρα κύκλῳ πάντα φαίνεται φέρεσθαι, καὶ ἤδη ἁπτομένης τῆς μέθης ἀθρεῖν τὰ πόρρω οὐ δύνανται (βλ. καὶ 874a.5), 872b.4 Διὰ τί τοῖς μεθύουσιν ἐνίοτε πολλὰ φαίνεται τὸ ἓν ὁρῶσιν (βλ. καὶ 875b.9), 873a.37 Διὰ τί ἡ κράμβη παύει τὴν κραιπάλην (βλ. καὶ ἀνωτ. *F2 σχόλ. σ.στ. 2 σ.λ. brassica: κράμβη), 874b.8 Διὰ τί οἱ μεθύοντες ἀριδάκρυοι μᾶλλον, κ.τ.τ.

12-13. τὸν εὑρόντα δαίμονα· ἦν δ' οὗτος ὁ Διόνυσος: οἱ Meineke2 καὶ Kaibel3 ὀβελίζουν τὸ ἐδῶ δαίμονα, ἴσως ὀρθῶς, καθὼς δὲν ἀποκλείεται ὄντως νὰ ὀφείλεται σὲ ἐπανάληψη τοῦ προηγουμένου Δαίμονα (τὸν Ἀγαθὸν ἐπιφωνοῦσι Δαίμονα, τιμῶντες κ.λπ.)· ἡ τάση ὅμως τῆς χειρόγραφης παράδοσης φαίνεται νὰ εἶναι ἡ σύμπτυξη παρὰ ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἐδῶ κειμένου: «τιμῶντας τὸν εὑρόντα Διόνυσον CE» (κατὰ τὸν Gulick4, «τιμῶντες τὸν εὑρόντα Διόνυσον Ε» κατὰ τὸν Kaibel3)· μὲ δισταγμοὺς κρατήσαμε τὴ γραφὴ τοῦ Α, καὶ τοῦ Gulick4.

14. Δία Σωτῆρα: βλ. ΑΚυΓ38 12 Ε5 (στ. 1 [Διὶ] Σωτῆρι, μὲ εἰσαγ. σημ. στὴν ἐπιγραφή, ὅπου καὶ σχετικὴ βιβλιογραφία.

19. ὥς φησιν Ἀνδρέας: βλ. ἀνωτ. 34 F3 σχόλ. σ.στ. 2-3 σ.λ. addidit Andreas καὶ F45 σ.λ. Ἀνδρέας (μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία). Τὸ ἐδῶ ὥς φησιν Ἀνδρέας ἀνήκει στὸ κείμενο ποὺ ὁ Ἀθήναιος φαίνεται νὰ ἀντλεῖ ἄμεσα ἀπὸ τὸν Φιλωνίδη (1ος αἰ. π.Χ.: βλ. ἀνωτ. σχόλ. σ.λ.)· ἀλλὰ τὸ κατωτ. στ. 37-39 τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ Ἀπολλόδωρος (...) αὐταῖς λέξεσι προβληματίζει.

37-38. τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ Ἀπολλόδωρος ἐν τῶι Περὶ μύρων καὶ στεφάνων αὐταῖς λέξεσι: Τόσο τὸ εἴρηκε ὅσο καὶ τὸ αὐταῖς λέξεσι (<ταῖς> αὐ. λέξ. Kaibel3), ποὺ προφανῶς ἀνήκει στὸν Ἀθήναιο (κι ὄχι στὸ κείμενο τοῦ Φιλωνίδη), ὑποδηλώνει ὅτι ὁ συγγραφέας τῶν Δειπνοσοφιστῶν γνωρίζει καλῶς τὸ κείμενο τοῦ Ἀπολλοδώρου, πιθανῶς δὲ καὶ τὴν πεποίθησή του ὅτι ὁ Φιλωνίδης ἀντλεῖ τὰ ἐδῶ ἀπὸ τὸν Ἀπολλόδωρον (μολονότι τὸ εἴρηκε [παρακ.], κι ὄχι εἰρήκει [ὑπερσ.], ἀφήνει κάποιες ἀμφιβολίες). Μὲ αὐτὰ τὰ δεδομένα, φαίνεται νὰ προβάλλει ὁ 1ος αἰ. π.Χ. (βλ. ἀνωτ. σχόλ. σ.λ. Φιλωνίδης ὁ ἰατρός) ὡς term. a. quem γιὰ τὸν ἐδῶ Ἀπολλόδωρον, τὸν συγγραφέα ἔργου Περὶ μύρων καὶ στεφάνων (κατὰ τὸν Πλίνιο [βλ. ἀνωτ. Τ1*b.2-3], qui De odoribus scripsit), καὶ ὡς πιθανὸς term. p. quem –ἂν ὄντως τὸ ἀνωτ. ὥς φησιν Ἀνδρέας (στ. 19) ἀνήκει καὶ στὸν Ἀπολλόδωρον– τὸ β´ ἥμισυ τοῦ 3ου αἰ. π.Χ. (βλ. ἀνωτ. 34 F3 σχόλ. σ.στ. 2-3 σ.λ. addidit Andreas). Ἐνισχύεται ἔτσι ἡ ἄποψη ὅτι ὁ ἐδῶ Ἀπολλόδωρος, ποὺ ἔγραψε Περὶ μύρων καὶ στεφάνων, δὲν ταυτίζεται μὲ τὸν ὁμώνυμο συγγραφέα τῶν ἀρχῶν τοῦ 3ου αἰ. π.Χ. Κάθε ἄλλη ὑπόθεση –γιὰ ταύτιση λ.χ. μὲ τὸν Ἀπολλόδωρον τὸν Κιτιέα (βλ. PPC12 Α 63: "He [sc. Ἀπολλόδωρος ὁ Κιτιεύς] wrote 'Περὶ μύρων καὶ στεφάνων' and 'Περὶ θηρίων' " [μὲ παραπομπὴ στὸν Πλίνιο καὶ στὸν Ἀθήναιο] καὶ Papaxen. ZyMA13 58: "Er [sc. Apollodoros aus Kition] hat nach Athenaios Περὶ μύρων καὶ στεφάνων geschrieben, das uns nicht erhalten blieb")– παραμένει ἐπισφαλής.

  1. Nachmanson, E. (1918), Erotiani Vocum Hippocraticarum collectio (cum fragmentis), Collectio scriptorum veterum Upsaliensis Göteborg-Uppsala.a↑ b↑
  2. Meineke, A. (1858-1867), Athenaei Deipnosophistae, Vols. I-IV, Leipzig.a↑ b↑
  3. Kaibel, G. (1965-1966), Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum libri XV, Vols. I-III, Stuttgart.a↑ b↑ c↑ d↑
  4. Gulick, C B. (1927-1941), Athenaeus, The Deipnosophists, Vols. I-VII, Cambridge Mass.-London.a↑ b↑ c↑
  5. von Pauly, A F., Wissowa G., Kroll W., Mittelhaus K. & Furchtegott Ziegler K J. (1893-1980), Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Stuttgart .↑
  6. Γεωργακόπουλος, Κ. (1998), Ἀρχαῖοι Ἕλληνες Ἰατροί, Ἀθῆναι.↑
  7. Μαυρουδῆς, Α. Δ. (2000), Ἀρχιγένης Φιλίππου Ἀπαμεύς: Ὁ βίος καὶ τὰ ἔργα ἑνὸς Ἕλληνα γιατροῦ στὴν Αὐτοκρατορικὴ Ρώμη, Πονήματα: Συμβολὲς στὴν ἔρευνα τῆς Ἑλληνικῆς καὶ τῆς Λατινικῆς Γραμματείας,3 Ἀθῆναι.↑
  8. Βοσκός, Α. Ι. (2002), Ἀρχαία Κυπριακὴ Γραμματεία: τόμ. 3. Πεζογραφία, τóμ. 3, Λευκωσία.a↑ b↑ c↑ d↑ e↑ f↑
  9. Βοσκός, Α. Ι. (1995), Ἀρχαία Κυπριακὴ Γραμματεία: τόμ. 1. Ποίηση Ἐπική Λυρική Δραματική, τóμ. 1, Λευκωσία.a↑ b↑
  10. Βοσκός, Α. Ι. (1997), Ἀρχαία Κυπριακὴ Γραμματεία: τόμ. 2. Ἐπίγραμμα, τóμ. 2, Λευκωσία.a↑ b↑
  11. von Staden, H. (1989 / 1994), Herophilus: The Art of Medicine in Early Alexandria, Cambridge – New York – New Rochelle – Melbourne – Sydney .↑
  12. Michaelidou-Nicolaou, I. (1976), Prosopography of Ptolemaic Cyprus, Studies in Mediterranean Archaeology,vol. XLIV Göteborg .↑
  13. Papalexopoulos, A. (1981), Zypriotische Medizin in der Antike, Würzburg.↑