F5

1. Μινουκιανὸς: Πρόκειται περὶ τοῦ Μινουκιανοῦ τοῦ πρεσβυτέρου, Ἀθηναίου τεχνογράφου καὶ ρήτορα, γιὰ τὰ ἔργα τοῦ ὁποίου –Τέχνην ῥητορικὴν καὶ Προγυμνάσματα καὶ λόγους διαφόρους– μᾶς πληροφορεῖ ἡ Σοῦδα (σ.λ.), ἀποδίδοντάς τα ὅμως στὸν Μινουκιανὸ τὸν νεώτερο, γιὸ τοῦ Νικαγόρα, πιθανὸν ἀπὸ τὴν ἴδια οἰκογένεια (βλ. ἀνωτ. Τ1 σχόλ. σ.στ. 3). Γεννήθηκε στὶς ἀρχὲς τοῦ 2ου μ.Χ. αἰ., ὄντας μία γενιὰ μεγαλύτερος ἀπὸ τὸν Ἑρμογένη· τὸ 130 παντρεύτηκε τὴ Σαλβία, κόρη τοῦ φιλοσόφου Σέξτου ἀπὸ τὴ Χαιρώνεια, ἀνεψιοῦ τοῦ Πλουτάρχου· ὁ W. Stegemann (RE1 σ.λ. Minukianos 1., 1975) παραπέμπει στὸ ἄρθρο τοῦ Ο. Schissel ("Die Familie des Minukianos. Ein Beitrag zur Personenkunde des neuplatonischen Athen"2, Klio 21[1927], 361-73) γιὰ τὸ γενεαλογικὸ δέντρο τῆς οἰκογένειας αὐτῆς φιλοσόφων καὶ ρητόρων. Ἀπὸ τὰ ἔργα του δὲν σώζεται τίποτε, μολονότι φαίνεται πὼς ἔχαιρε μεγάλης ἐκτιμήσεως κατὰ τὸν 2ον αἰ., πρὶν ἀπὸ τὴν καθιέρωση τοῦ Ἑρμογένη ὡς αὐθεντίας (βλ. Kennedy HCRh3 209 καὶ 227)· διαθέτουμε ὅμως πάμπολλες πληροφορίες ἀπὸ τοὺς νεωτέρους, κυρίως ἀπὸ τὸν Ἑρμογένη, ὁ ὁποῖος δὲν ἀναφέρεται μὲν ὀνομαστικὰ σ' αὐτὸν ἀλλὰ χρησιμοποίησε εὐρύτατα τὴ θεωρία του (βλ. Rabe Hermog.4 463 Index σ.λ. [Μινουκιανός] μὲ παραπομπὲς ποὺ θεωρεῖ πὼς ἀναφέρονται σ' αὐτόν) –τὶς περισσότερες φορὲς μὲ πολεμικὴ διάθεση (βλ. Schmid – Stählin5 ΙΙ2.936-37)– ὅπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ ὑπομνηματιστές του, κυρίως ὁ Συριανὸς, ὁ Σώπατρος καὶ ὁ Μαρκελλῖνος. Ὁ Μένανδρος ἀπὸ τὴ Λαοδίκεια σχολίασε τὰ Προγυμνάσματα τοῦ Μινουκιανοῦ (βλ. Σοῦδ. σ.λ. Μένανδρος [590], Λαοδικεὺς τῆς παρὰ τῷ Λύκῳ τῷ ποταμῷ, σοφιστής. ἔγραψεν Ὑπόμνημα εἰς τὴν Ἑρμογένους Τέχνην καὶ Μινουκιανοῦ Προγυμνάσματα· καὶ ἄλλα), ἐνῶ ὁ Παγκράτιος καὶ ὁ Πορφύριος σχολίασαν τὴν Τέχνην του (ὅ.π. σ.λλ. Παγκράτιος, σοφιστής. Εἰς τὴν Μινουκιανοῦ Τέχνην Ὑπόμνημα καὶ Πορφύριος, ὁ Τύριος φιλόσοφος ποὺ ἔγραψε βιβλία πάμπλειστα καὶ Εἰς τὴν Μινουκιανοῦ Τέχνην). Ἀπὸ σχόλιο τοῦ Ἰωάννου Δοξαπατρῆ (Walz6 VI. 111.15) συνάγεται πὼς ὑπομνημάτισε καὶ τὸν Δημοσθένη. Στὴν Τέχνην ῥητορικὴν ἐνέταξε καὶ τὴ θεωρία του περὶ στάσεων σὲ δύο βιβλία (Μαρκελλῖνος: Walz6 IV. 684.19), τὶς ὁποῖες διέκρινε σὲ 13 (βλ. ἀνωτ. Τ1 σχόλ. σ.στ. 2 σ.λ. ἔ. Περὶ στάσεωνκαὶ κατωτ. σχόλ. σ.στ. 1-3 καὶ *F6c.).

1-4. προτάττει τῶν ἄλλων στάσεων τὸν στοχασμόν, λέγων (...) χωρεῖν: Στὸ συγκεκριμένο χωρίο (ἕνα ἀπὸ τὰ 16 στὰ ὁποῖα ἀναφέρεται ὁ Μινουκιανός [στὸ ἑξῆς Μ.], Rabe4 ΙΙ. 42.13, 50.14, 55.2, 60.8, 61.8, 61.25, 99.1, 101.20, 103.25, 127.22, 128.18, 138.13, 138.19, 144.2, 147.9, 167.23· βλ. καὶ πάμπολλες μνεῖες στὸ Συριανοῦ καὶ Σωπάτρου καὶ Μαρκελλίνου Σχόλια εἰς στάσεις τοῦ Ἑρμογένους [Walz6 IV. 39-846]) ὁ Συριανὸς μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ Μ. προτάσσει τῶν ἄλλων στάσεων τὸν στοχασμόν, ἐπειδὴ ταιριάζει στὸν κατηγορούμενο πρὶν ἀπὸ κάθε ἄλλη στάση νὰ σπεύδει νὰ δηλώσει τὴν ἄρνηση τῆς κατηγορίας. Ἡ πρόταξη αὐτὴ εἶναι εὔλογη ἂν λάβουμε ὑπόψη μας ὅτι ὁ Μ. κατὰ τὸν Συριανὸ ὡρίσατο τὸν στοχασμόν οὕτως, «ἄρνησις παντελὴς τοῦ ἐπιφερομένου ἐγκλήματος» (ὅ.π. 61.9-10)· ὁ Συριανὸς ὅμως στὴ συνέχεια (ὅ.π. 61.10-19) ἐπικρίνει τὸν ὁρισμὸ ὡς μὴ ὑγιῆ στὴ σύλληψη καὶ διατύπωσή του, γιατὶ δὲν γίνεται ἐκ γένους καὶ διαφορῶν, ὅπως πρέπει, προσθέτοντας ὅτι εἶναι κοινὴ καὶ στὶς ἄλλες στάσεις ἡ ἄρνηση τῆς κατηγορίας, καὶ ἐπίσης ὅτι δὲν ἐφαρμόζεται σὲ ὅλους τοὺς στοχασμοὺς καὶ ὅτι ὁ ὁρισμὸς παραπέμπει μονομερῶς στὸν κατηγορούμενο (ἔτι γε μὴν ὡς εἴρηται τοῦ στοχασμοῦ ἐξ ἑκατέρων γνωριζομένου τῶν μερῶν ἐκ μόνου τοῦ φεύγοντος αὐτὸν ὡρίσατο· ἡ γὰρ ἄρνησις οἰκεία δηλονότι τοῖς φεύγουσιν).

4-5. Ζήνων δὲ καὶ Ἑρμογένης καὶ Μητροφάνης (...): ὁ Μητροφάνης, ἀπὸ τὴν Εὐκαρπία (Müller7, Adler8· Εὐκάρπεια Meineke9) τῆς Φρυγίας, σοφιστής (βλ. καὶ ἀνωτ. Τ1 σχόλ. σ.στ. 1, ὅπου καὶ περὶ Ἑρμογένους μὲ περαιτέρω παραπομπές), σύμφωνα μὲ τὴ Σοῦδα (σ.λ., μ 1009) ἔγραψε Περὶ τῆς Φρυγίας αὐτῆς βιβλία β΄, Περὶ ἰδεῶν λόγου, Περὶ στάσεων, Εἰς τὴν Ἑρμογένους τέχνην ὑπόμνημα, Εἰς Ἀριστείδην ὑπόμνημα. Ὁ Στέφ. Βυζ. δίνει μία πρόσθετη πληροφορία γιὰ τὸ πρῶτο ἔργο τοῦ Μητροφάνη (σ.λ. Εὐκάρπεια, δῆμος τῆς μικρᾶς Φρυγίας): ἱστορεῖ Μητροφάνης, τὸν βότρυν ἐκεῖ τοσοῦτον γίνεσθαι τὸ μέγεθος, ὅσον ἅμαξα ἀπ' αὐτοῦ σχισθῆναι κατὰ μέσον. καὶ οὕτως ἐκλήθη διὰ τὸ εὔφορον (: FHG10 IV. 453). Γιὰ τὰ ἄλλα ἔργα του ἔχουμε ἔμμεση γνώση ἀπὸ τὸν Συριανὸ καὶ τὸν Σώπατρο. Ὁ πρῶτος τὸν μνημονεύει συνολικὰ ἕξι φορές, μία μόνον του (Rabe4 ΙΙ. 75.18) καὶ ἄλλες πέντε μαζὶ μὲ τὸν Ἑρμογένη: στὸ ἐδῶ χωρίο καὶ σ' ἐκεῖνα γιὰ τὴ διαίρεση τῶν στάσεων καὶ τὴ μετάληψιν (55.2) καὶ γιὰ τοὺς ἴδιους ὁρισμοὺς ποὺ ἔδωσαν στοὺς ὅρους στοχασμὸς (61.19 κἑ.), ἀντίστασις (139.1) καὶ ἀντινομικὰ ζητήματα (196.2)· ἀπαντῶνται ἐπίσης ὀκτὼ ἀναφορὲς στὸ Συριανοῦ καὶ Σωπάτρου καὶ Μαρκελλίνου Σχόλια εἰς στάσεις τοῦ Ἑρμογένους (Walz6 IV. 203.3 [Σωπάτρου καὶ Μαρκελλίνου] / 299.10, 340.18 [Συριανοῦ καὶ Σωπάτρου] / 536.29 [Συριανοῦ, Σωπάτρου καὶ Μαρκελλίνου] / 660.6, 780.22 [Σωπάτρου] / 692.1, 816.4 [Συριανοῦ]). Στὸ χωρίο γιὰ τὴ μετάληψιν (55.2) σημειώνεται: Ἑρμογένης καὶ Μητροφάνης ὁ Πλατωνικὸς ὁ τούτου ἐξηγητὴς Εὐαγόρας τε (3 μ.Χ. αἰ.) καὶ Ἀκύλας (2/3 μ.Χ. αἰ.) οἱ φιλόσοφοι, καὶ ὁ W. Kroll (RE11 σ.λ. Metrophanes 4.) θεωρεῖ ὅτι ἕνας Πλατωνικὸς τεχνογράφος μὲ ἐπιφυλάξεις μπορεῖ νὰ χρονολογηθῆ πρὶν ἀπὸ τὸ τέλος τοῦ 3ου μ.Χ. αἰ. (βλ. καὶ Schmid – Stählin5 ΙΙ2. 934). Ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο τὸν ἀναφέρει στὸ ἐδῶ ἀπόσπ. ὁ Συριανός, μετὰ δηλαδὴ ἀπὸ τὸν Ἑρμογένη καὶ μαζὶ μὲ αὐτόν, μᾶς ἐπιτρέπει τὴν ὑπόθεση ὅτι ὑπῆρξε μεταγενέστερος καὶ ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὸν διάσημο συγγραφέα. Ὁ Ζήνων τοποθετεῖται πρὶν καὶ ἀπὸ τοὺς δύο (βλ. καὶ ἀνωτ. Τ1 σχόλ. σ.στ. 1), μὲ τὴν ἴδια ἄποψη στὸ σχετικὸ μὲ τὴ θέση τοῦ στοχασμοῦ ζήτημα καὶ διαφοροποιούμενος ἀπὸ τὸν πιθανῶς σύγχρονό του Μινουκιανό.
Οἱ τρεῖς προτάττουσι τῶν στάσεων τὸν στοχασμόν (στ. 5-6), μὲ διαφορετικὴ δικαιολογία ὅμως ἀπὸ ἐκείνη τοῦ Μινουκιανοῦ: ἐπειδὴ ἐμπίπτει σὲ ὅλας τὰς λογικὰς στάσεις, οἱ ὁποῖες μὲ τὴ σειρά τους πρέπει νὰ ἐξετάζονται πρὶν ἀπὸ τὰς νομικάς. Στὴ συνέχεια (Rabe4 ΙΙ. 61.19 κἑ.) ὁ Συριανὸς ἀσκεῖ κριτικὴ καὶ στὸν ὁρισμὸ τῶν δύο (δὲν μᾶς πληροφορεῖ γιὰ τὸν ἀντίστοιχο τοῦ Ζήνωνα): Ἑρμογένης δὲ καὶ Μητροφάνης οὕτως ὁρίζονται τὸν στοχασμόν, «ἀδήλου πράγματος ἔλεγχος οὐσιώδης ἀπό τινος φανεροῦ σημείου», ἔχει δὲ <καὶ> οὗτος ἀτελῶς ὁ ὅρος, γιατὶ αὐτὸς οὔτε ἔγινε ἐκ γένους καὶ διαφορῶν, οὔτε περιλαμ­βάνει καὶ τὶς δύο πλευρές ἀλλὰ –σὲ ἀντίθεση μὲ αὐτὸν τοῦ Μινουκιανοῦ– δὲν κάνει μνεία τοῦ κατηγορούμενου (ὁ γὰρ οὐσιώδης ἔλεγχος μόνῳ τῷ κατηγόρῳ πρεπώδης), οὔτε καλύπτει κάθε εἶδος στοχασμοῦ (διότι ἀπαντοῦν καὶ στοχασμοὶ ποὺ δὲν ἔχουν τεκμήρια, οἱ λεγόμενοι ἀτελεῖς).
Ἀντίθετα μὲ τοὺς προαναφερθέντες ὁ Ἁρποκρατίων (1/2 μ.Χ. αἰ.), κατὰ τὸν Συριανό (ἀμέσως μετὰ τὸ ἐδῶ ἀπόσπ.), τῶν στάσεων προτάττει τὴν παραγραφήν, διὸ κατὰ φύσιν ἐστὶ τῷ φεύγοντι παραγράφε­σθαι πρῶτον τὸν ἀγῶνα καὶ πολλὰ ποιεῖν ὑπὲρ τοῦ μὴ τὴν δίκην εἰσελθεῖν, ἔπειτα εὐθυνόμενον πρὸς ἄρνησιν ἰέναι, ὅπερ στοχασμοῦ προσήκει· Κορνοῦτος (1ος αἰ. μ.Χ.) δὲ τὴν ἀμφιβολίαν λέγων δύο εἶναι ἐν ταῖς στάσεσιν ἀμφιβολίας, τὴν μὲν περὶ ῥητὰ τὴν νομικὴν ἀμφιβολίαν, τὴν δὲ περὶ πράγματα τὴν στοχαστικήν, πρότερα δὲ εἶναι τὰ ῥητὰ τῶν πραγμάτων, προτέραν ἄρα καὶ τὴν νομικὴν άμφιβολίαν τακτέον· Εὐαγόρας δὲ καὶ Ἀκύλας τὸν στοχασμὸν προτάττουσι, διότι τὴν περὶ τοῦ εἰ ἔστι περιέχει ζήτησιν, ἐν παντὶ δὲ πράγματι πρῶτον εἰ ἔστι ζητοῦμεν, δεύτερον τὸ τί ἐστι, τρίτον τὸ ὁποῖόν τι ἐστιν (καὶ συμπληρώνει ὁ Συριανός: ὠνόμασται δὲ στοχασμὸς ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν ἐπί τινα σκοπὸν εὐστόχως ἱέντων τὰ βέλη· καὶ γὰρ ἐνταῦθα στοχαστικοῖς τοῦ προκειμένου καὶ τοῖς ἐξ εἰκότων λόγοις ὅ τε κατήγορος κατασκευάζει τὸ ἐπαγόμενον ἔγκλημα καὶ ὁ φεύγων διωθεῖσθαι σπεύδει τὰς αἰτίας).