Βοσκός, Α. Ι., Καράλλης, Γ. & κ.ά.
(2004), Ἡ Κυπριακὴ συμβολὴ στοὺς Πανελλήνιους ἀγῶνες τῆς ἀρχαιότητας,
Η Διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού. Πρακτικά Η΄ Σεμιναρίου του Συμβουλίου της Ευρώπης: "Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ως διαχρονικός θεσμός προαγωγής της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών σε Δημοκρατικές Κοινωνίες" 12-16 Μαΐου 2003, Λεμεσός - Κύπρος. 22-41.↑
Ἐπιγραφὴ ἀπὸ τὴ Σαλαμῖνα χαραγμένη σὲ λευκὴ μαρμάρινη πλάκα λίαν ἀκρωτηριασμένη ὁλόγυρα, ποὺ βρίσκεται στὸ Βρεττανικὸ Μουσεῖο (inv. 91.8-6.4). Ἀνακαλύφθηκε ἀπὸ ἕναν Ἐγκωμίτη χωρικὸ στὴν Τούμπα τοῦ Μιχαήλη τὸ 1890 καὶ δημοσιεύθηκε στὸ JHS 12 (1891) 171-72, ἀρ. 4 (H. A. Tubbs, "Excavations at Cyprus1, 1890"), καὶ ἀργότερα στὸ GIBM2 IV2 (1914, F. H. Marshall), 980 (σσ. 136-37). Ἕνα μικρότερο κομμάτι ἐπιγραφῆς (στὸ Βρεττανικὸ Μουσεῖο ἐπίσης, inv. 83.1-6.1) ἀνακαλύφθηκε τὸ 1883 ἀπὸ τὸν O. Richter καὶ δημοσιεύθηκε στὸ GIBM2 II (1883, C. T. Newton), 394. Καὶ τὰ δύο αὐτὰ ἀποσπάσματα ἐκδόθηκαν μαζὶ –σὰν τμήματα τῆς ἴδιας ἐπιγραφῆς ("A": 1883 / "B": 1890)– ἀπὸ τοὺς PRM στὸ TSal23 (1987), 30 (σσ. 18-19: III ["Document puplics"], C ["Inventaires"], Pl. 3 [σελ. 131], 30 A-B: κατωτ. Εἰκ. 148) καὶ πρόσφατα –μὲ μικρὲς ἀποκλίσεις (βλ. ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. καὶ κατωτ.)– ἀπὸ τὴ Samama, MMG4 (2003), 374 (σσ. 462-63, μὲ σημ. 63-68), προφανῶς μὲ ἀφετηρία τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ Α.5 Λ̣ΠΙΚΙΟΥ̣ ἁρμόζει ἄριστα μὲ τὸ Β.7 Γ̣ΚΛΕΟΥΣΟΥΗ, ἐπιβεβαιώνοντας τὴν –οὕτως ἢ ἄλλως– ἀσφαλῆ συμπλήρωση τοῦ ὀνόματος τοῦ πολὺ γνωστοῦ Σερουίου Σουλπικίου Παγκλέους Οὐηρανιανοῦ (βλ. κατωτ. σχόλ. σ.λ.), ἡ ὁποία εἰσηγεῖται καὶ τὴ χρονολόγηση τῆς ἐπιγραφῆς στὸ β´ ἥμισυ τοῦ 1ου αἰ. μ.Χ. (PRM3 ὅ.π. [σελ. 19], βλ. καὶ LGPN15 σ.λλ. Πνυτοκράτης [5] καὶ Πρώταρχος [11]: τῆς περιόδου 69-96 μ.Χ., πβ. Marshall2 ὅ.π.: τῆς πρώιμης Αὐτοκρατορικῆς περιόδου, Χατζηιωάννου [ΑΚΕΠ6 Δα´ / Δβ´: μόνο τὸ «- - (Π)νυτοκράτους ἰατρο(ῦ) - - -», ἀπὸ Marshall2] καὶ Samama4 ὅ.π.: τοῦ 1ου αἰ. μ.Χ.)· αὐτὴ δὲ ἡ ἀντιστοίχιση ὁδηγεῖ ἐπίσης τοὺς PRM (καὶ τὴ Samama4) στὰ ὄχι ἀπίθανα -τωνί[δ]ου (Α.1 Τ̣ΩΝ̣Ι̣: ΤΩΝ Newton2, ΤΩΝΙ PRM3 / Β.3 ΟΥ), ]ρίδου Πνυτοκράτους (Α.2 ΡΙΔΟ̣Υ̣: PΙΔΑ Newton2, ΡΙΔΟΥ PRM3, "ou [···]ridos" Samama4 σημ. 63 / Β.4 Π̣Ν-: ΠΝ- PRM3) καὶ Κολλυ̣τ̣έως (Α.4 ΣΚΟΛΛΥ̣: ΣΚΟΛΛΥ Newton2 / Β.6 [·]ΕΩΣ: Τ̣ΕΩΣ PRM3), ἀλλὰ καὶ στὸ ]γεγραμ[μ]ένου (Α.3 Γ̣ΕΓΡΑΜ: ΕΓΡΑΜ Newton2, ΓΕΓΡΑΜ PRM3 / Β.5 Ο̣ΟΥ: ΝΟΥ PRM3), τὸ ὁποῖο ὅμως εἶναι ἐντελῶς ἀπίθανο: οὔτε τὸ πρῶτο γράμμα τοῦ Β.5 μπορεῖ νὰ εἶναι Ν οὔτε –κυρίως– εἶναι δυνατό, μὲ τὴν ὅποια τοποθέτηση τοῦ Α δίπλα στὸ Β ὥστε νὰ συμπληρωθεῖ τὸ ὄνομα τοῦ Σερουίου Σουλπικίου Παγκλέους Οὐηρανιανοῦ (ποὺ ἀποτελεῖ τὴν ἀναγκαία βάση γιὰ τὴν ὅλη ὑπόθεση), νὰ ταιριάξει τὸ Α.3 μὲ τὸ Β.5 (τμῆμα τοῦ Β.5 καλύπτεται ἀπὸ τὸ Α.3)· οὔτε ὅμως ἡ εἰκόνα τῶν δύο φαίνεται νὰ ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα πὼς ἀνήκουν στὴν ἴδια ἐπιγραφή (χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ διαφορὰ τῶν ρῶ τους). Τὸ ὅτι στὴν Α καὶ στὴ Β δίνεται ἕνα διαφορετικὸ τμῆμα τοῦ ὀνόματος τοῦ Σερ. Σουλπ. Παγκλ. Οὐηρ. εἶναι ὄντως ἐκπληκτικὴ σύμπτωση· οἱ σχετικὲς ὅμως ἐπιγραφὲς θὰ ἦταν ἀσφαλῶς πάμπολλες (ἔχουν ἀνακαλυφθεῖ ἤδη πολλές: βλ. κατωτ.), κι ἡ σύμπτωση εἶναι κατανοητή. Ἀξίζει ἐπιπρόσθετα νὰ σημειωθεῖ ἡ ἀσύγγνωστη πρόσφατη φθορὰ μεγάλου μεγάλου μέρους τῆς Β ἐπιγραφῆς (ποὺ σημειώνεται στὸ κείμενο τῆς Samama4), γεγονὸς ποὺ καθιστᾶ ἀκόμα πιὸ δύσκολη τὴ μελέτη της. Μιὰ ἄλλη σημαντικὴ δυσκολία ὀφείλεται στὸ ὅτι δὲν ἔχουμε καμμιὰν ἀσφαλῆ βάση ἐκκίνησης, καθὼς ἡ ἐπιγραφὴ εἶναι λίαν ἀκρωτηριασμένη ὁλόγυρα καὶ δὲν μποροῦμε νὰ εἴμαστε βέβαιοι ὅτι τὸ ὄνομα τοῦ Σερ. Σουλπ. Παγκλ. Οὐηρ. βρισκόταν ὁλόκληρο στὸ Β.7 (κι ὄχι ἐν μέρει στὸ τέλος τοῦ Β.6), ὥστε νὰ ὁρίσουμε μὲ σχετικὴ βεβαιότητα –ἔστω καὶ κατὰ προσέγγιση– πόσα γράμματα λείπουν ἑκάστοτε (καταλήξαμε ἔτσι στὸ γενικευτικὸ [- - -], ἁπλῶς ἐνδεικτικὸ χάσματος, καὶ ἀβεβαιότητας). Σὲ κάθε περίπτωση, ἡ ὅλη εἰκόνα τῆς ἐπιγραφῆς, ποὺ διασώζει μέρος καταλόγου τῶν θησαυρῶν ἑνὸς ναοῦ (βλ. Marshall2 καὶ PRM3, καὶ ΙαΚυ7 21), παραμένει θολή, μὲ ἀκρωτηριασμένα καὶ τὰ ὀνόματα τῶν λοιπῶν προσώπων, γιὰ τὰ ὁποῖα μόνο ἀβέβαιες ὑποθέσεις μποροῦμε ἐπίσης νὰ τολμήσουμε (βλ. κατωτ.).
1-2. (...) Πρωτάρχο[υ - - -] | [- - -]ος τοῦ Φιλίππου Κ̣[- - -] | [- - -]ου: Ἡ ὅποια προσπάθεια συμπλήρωσης προσκρούει στὶς ἀνωτέρω ἀνυπέρβλητες –μὲ τὰ ὣς τώρα τουλάχιστο δεδομένα– δυσκολίες. Ἀδύνατο εἶναι νὰ ἀποφανθεῖ κανεὶς μὲ σχετικὴ ἔστω βεβαιότητα ἂν πρόκεινται ἐδῶ τὰ ὀνόματα δύο προσώπων ἢ τὸ ὄνομα ἑνὸς προσώπου καὶ τοῦ ὑλικοῦ κατασκευῆς ἢ / καὶ τοῦ περιεχομένου τῶν φιαλῶν (Κυπρίου [ἢ Κυπριακοῦ] χαλκοῦ λ.χ.), καθὼς τὸ ὁλκὴ δηλώνει τὸ βάρος σὲ δραχμάς (πβ. ἀνωτ. 34 F5)· πιὸ πιθανὸ φαίνεται νὰ εἶναι παππώνυμο τοῦ Πρωτάρχου τὸ τοῦ Φιλίππου, τὸ δὲ πατρώνυμό του ἕνα πολυσύλλαβο ὄνομα (λ.χ. Ἀριστώνακτος ἢ Δημώνακτος: βλ. ἀνωτ. ΑΚυΓ28 σχόλ. στὰ 11 Ε19.1 καὶ Ε26.3, σ.λλ., μὲ παραπομπὲς καὶ ἄλλα ἀνάλογα παραδείγματα), χωρὶς νὰ ἀποκλείεται καὶ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ δηλώνεται μὲ τὸ ]ΟΣΤΟΥ (-οστου PRM3) τὸ τέλος ὀνόματος (Εὐνόστου, Ἐφαρμόστου κ.τ.τ.), μὲ τὸ ΚΥ̣ ἡ φυλή (τὸ Κυρ(ε)ίνα λ.χ. ἀπαντᾶ συχνὰ στὶς ἐπιγραφὲς τοῦ Οὐηριανιανοῦ) καὶ μὲ τὸ ἑπόμενο ]ΟΥ ἡ λήγουσα τοῦ τελευταίου ὀνόματος (βλ. καὶ κατωτ.). Τὸ –συχνὸ ἀλλοῦ– ὄνομα τοῦ Πρωτάρχου στὶς Κυπριακὲς πηγὲς ἀπαντᾶ ἐπίσης σὲ μιὰν ἐπιγραφὴ ἀπὸ τὸν ναὸ τῆς Ἀφροδίτης στὴν Παλαίπαφο τοῦ 2ου αἰ. π.Χ. (PPC9 Π 50, γιὰ ἕναν ἀξιωματοῦχο πιθανῶς τῆς Πτολεμαϊκῆς φρουρᾶς τῆς Πάφου) καὶ σὲ μιὰν ἀπὸ τὶς ἐπιτύμβιες ἐπιγραφὲς ἀπὸ τὸν τάφο τῶν Χύτρων (βλ. ἀνωτ. 42 Τ1 σχόλ. σ.στ. 1, καὶ Περιστιάνη Γεν. Ἱστ.10 919 ἀρ. 13: [Ἀ]ταλάντη Πρωτάρχου | [γυ]νὴ Δημαγόρου ἐτῶν ξε´), ἐντελῶς ἄσχετες μὲ τὴν ἐδῶ, ἐνῶ καὶ οἱ πηγὲς μὲ τὸ πιὸ κοινὸ ὄνομα τοῦ Φιλίππου (βλ. PPC9 Φ 14 καὶ LGPN15 σ.λ., κυρίως ἀρ. 19: Πάφου [?], 1ου αἰ. μ.Χ.) δὲν προσφέρονται γιὰ σύγκριση μὲ τὴν ἐδῶ.
2-3. Γαΐου Κ̣[- - -] |[- - -] Π̣νυτοκράτους ἰατροῦ̣: Καὶ ἐδῶ τὸ πρόβλημα εἶναι ἔντονο. Μπορεῖ νὰ ἔχουμε (α´) τὸ πρῶτο καὶ τὸ τελευταῖο ὄνομα τοῦ Π̣νυτοκράτους ἰατροῦ: π.χ. Γαΐου Κ̣[λαυδίου] ("Ἰ[ουλίου] ?" Marshall2) |[ Κυρ(ε)ίνα ?] Π̣νυτοκράτους ἰατροῦ (βλ. καὶ Ο. Masson, RDAC11 1974 157, LGPN15 σ.λ. Πνυτοκράτης, 5 ["Γ. Ἰ[ούλ.] Π.: doctor"], καὶ ΑΚΕΠ6 Δα´ / Δβ´ 140.1), ἢ (β´) τὸ πρῶτο ὄνομα τοῦ Γαΐου καὶ τὸ –τελευταῖο ἢ μόνο– ὄνομα τοῦ πατέρα του Π̣νυτοκράτους, ὁπότε τὸ ἰατροῦ φαίνεται νὰ ἀναφέρεται στὸν Πνυτοκράτη (βλ. PRM3 καὶ Samama4 [μετάφρ.], καὶ ΙαΚυ7 21), ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκλειστεῖ καὶ ἡ πιθανότητα νὰ ἀναφέρεται στὸν Γάιο· πβ. TSal23 115.1 Σεργί[αν Φί]λαν θυγατέρα Σερο[υί]ου | Σουλπικίου Παγκλέους Οὐηρανι[α]νοῦ | Τιβέριος Κλαύδιος Κλαυδίου Μέ[ν]τορος | υἱὸς Κυρίνα Μέντωρ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα (...), 117 Τιβέριον Κλαύδιο[ν] |Τιβερίου Κλαυδίου Π[αγκλέους] | Οὐηρανιανοῦ υἱὸν Κ[υρείνα] | Παγκλέα Βόηθο[ς - - - - -] | ὁ τροφεὺς τιμ̣[ῆς χάριν] | (...), 118 Τιβέριον Κ[λαύδιον] | Τιβερίου Κ[λαυδίου] | Μέντορος [υἱὸν Κυρ(είνα) ?] | Ἡρακλε[ί]δην [καὶ τὴν αὐ]|τοῦ γυνα[ῖκα Κλαυδίαν] | Οὐηρανιαν[ήν, θυγατέρα] | Τιβερίου Κ[λαυδίου] | Μηνοδώρ[ου, ἡ πόλις ?] τιμῆς χάρ[ιν]· βλ. καὶ 116, 125 κ.ἄ., ὅπως τὸ 43 μὲ τὸ πολυσύνθετο ὄνομα Μ. Τίτ̣ι̣ος (?) Παντίσχεινος Ἀθηνίων ὁ ἰακ[χα]ῖος καὶ τεχνάρχης, καὶ κυρίως τὴν ἐπιγραφὴ ἀπὸ τὴν Πάφο τῆς ἴδιας περίπου ἐποχῆς (περ. 50-100 μ.Χ., SEG12 23 [1968] 211 ἀρ. 647): Κυπρίων τὸ κοινὸν Τιβέριον | Κλαύδιον Ὀνησικράτους | υἱὸν Κυρίνᾳ Ὀνησικράτην, | ἄρξαντα γραμματεύσαν|τα γυμνασιαρχήσαντα). Ὁ ἐδῶ Πνυτοκράτης δὲν φαίνεται νὰ μνημονεύεται ἀλλοῦ στὶς σωζόμενες πηγές· ἡ ἐπιγραφὴ ἐπὶ λυχνίας (Cesnola Salaminia13 256-57 [Pl. XIX.19] καὶ 285) ποὺ οἱ PRM3 δὲν ἀποκλείουν νὰ ἀναφέρεται σ' αὐτόν [TSal23 348, "Πνυ(ταγόρου ?) ou Πνυ(τοκράτους ?), Eὑρ(έα ?) »] φαίνεται νὰ εἶναι πολὺ παλαιότερη, καθὼς σὺν τοῖς ἄλλοις φέρει καὶ σύμβολο συλλαβικῆς γραφῆς. (Γιὰ τὰ ὀνόματα αὐτὰ καὶ ἄλλα ἀπὸ Πνυ- βλ. ἀνωτ. 39 Τ1 σχόλ. σ.στ. 1 σ.λ. Πνυταγόρω καὶ ΑΚυΓ28 11 Ε9 σχόλ. σ.στ. 2 σ.λ. Πνυταγόρας [μὲ περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία]· βλ. ἐπίσης Samama4 σημ. 64: τὸ ὄνομα Πνυτοκράτης εἶναι ἐπιχώριο [μὲ παραπομπὴ στὸν O. Masson, OGS14 I σσ. 187-88] καὶ LGPN15 σ.λλ. Πνυταγόρας καὶ Πνυτοκράτης [κ.τ.τ.: μόνο Κυπριακά]· γιὰ τὴν ἐπιγραφὴ τοῦ 3ου αἰ. π.Χ. ἀπὸ τὴ Σαλαμῖνα μὲ τὸ ὄνομα τοῦ τελευταίου βλ. καὶ TSal23 85: Δημ[οφ]ῶν | Πν[υτοκρά]τους | γ[υμνασιαρχ-], μὲ σημ. "γ[υμνασιαρχῶν] ou γ[υμνασιαρχήσας]".)
3-4. [- - -] ό. ου φιά(λη) α´ ὁ(λκὴ) μη´ ΑΡ[- - -] | [- - - ·]ΕΩΣ τροῦλλαι β´ [ὁ(λκὴ) <· [- -]: Μετὰ τὸ Π̣νυτοκράτους ἰατροῦ στὸ ἄκρως ἀκρωτηριασμένο κείμενο πιθανῶς ἕπεται ἡ ἀναφορὰ στὸ ὑλικὸ κατασκευῆς ἢ / καὶ στὸ περιεχόμενο τῆς φιάλης, μὲ τὸ -ό̣ου (-ρ̣ου ?) νὰ ἁρμόζει ἄριστα σὲ οὐκ ὀλίγες λέξεις σχετικές (ἡδυχρόου, εὐχρόου, ἐρυθροχρόου, ἀθρόου, κύπρου, κυπείρου, ἑλλεβόρου, κ.τ.τ.), καὶ τὸ ἴδιο φαίνεται νὰ συμβαίνει καὶ στὴ συνέχεια, μὲ τὸ [- - -·]ΕΩΣ (-ΤΕΩΣ PRM3) νὰ μπορεῖ νὰ δηλώνει λ.χ. τὸ χαλκίτεως (ἢ μίσεως, σώρεως, κίκεως ἢ σεσέλεως κ.τ.τ.: βλ. ἀνωτ. σχόλ. στὰ 31 *Τ3, 34 F5 κ.ἀ.), μὲ τὸ τροῦλλαι, ὡς γνωστό, νὰ σημαίνει ἐπίσης σκεῦος· δὲν ἀποκλείεται ὅμως τὸ ΑΡ (μετὰ τὸ μη´) νὰ δηλώνει τὴν ἀρχὴ τῆς ταυτότητας νέου προσώπου (π.χ. Ἀριστοκράτους ἢ Ἀρτέμωνος ἢ ἀκόμα Ἄρδυος κατὰ τὴ Samama4, σημ. 645) καὶ τὸ [- - -·]ΕΩΣ τὸ τέλος της (Κολλυ̣τέως PRM [καὶ Samama, μὲ σημ. 66: "Collytée est un dème attique de la tribu Aigéis"], σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ ἀπόσπ. Α), μολονότι πολὺ δύσκολα μπορεῖ νὰ φανταστεῖ κανεὶς συνδυασμὸ ὀνομάτων ποὺ νὰ χωρεῖ ἐδῶ.
4-6. [Σερουίου Σουλπικίου Πα]γ̣κλέους Οὐη[ρανιανοῦ - - -] |[- - - ἀγ]ω̣ν̣οθέτ[ου - - -]: Ὅτι γι' αὐτὸν γίνεται λόγος ἐδῶ εἶναι βέβαιο (βλ. καὶ ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. καὶ σχόλια)· οἱ σωζόμενες σχετικὲς πηγὲς –γι' αὐτὸν καὶ τὴν οἰκογένειά του– εἶναι πάμπολλες (βλ. TSal23 106-122 [σσ. 49-55, ὅπου περαιτέρω παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία], καὶ ἀνωτ., βλ. ἐπίσης Mitford NIRCy15 4-8 [ἀρ. 3] καὶ Α. Β. ΚυΣΠΑγΑ16 14 μὲ σημ. 14), κι ἡ προσωπικότητά του προβάλλει λαμπρή. Ἀμφιβολία ὑπάρχει μόνο γιὰ τὴν ἀκριβῆ συμπλήρωση τοῦ Ω̣Ν̣ΟΘΕΤ: μπορεῖ νὰ γράψει κανεὶς [ἀγ]ω̣ν̣οθέτ[ου] ἢ [ἀγ]ω̣ν̣οθετ[ήσαντος] ἢ ἀκόμα [ἀγ]ω̣ν̣οθετ[οῦντος] (βλ. ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν.), μὲ τὶς λοιπὲς σωζόμενες ἐπιγραφὲς νὰ ὑποστηρίζουν τὸ πρῶτο, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀφήνουν πολλὲς ἀμφιβολίες γιὰ τὴν περαιτέρω συμπλήρωση τοῦ χωρίου· στὸν νοῦ ἔρχονται τὰ TSal23 106.2-3 [τὸ]ν εἰς αἰῶνα γυμν[ασίαρ]|[χον καὶ ἀγ]ωνοθέτην ἐκ τῶν ἰδ[ίων (βλ. ὅμως καὶ τὰ ἑπόμενα) καὶ 107.2 [τὸν εἰς αἰῶνα γυμ]νασ[ίαρχον καὶ ἀγωνοθέτην], κ.τ.τ. (Τὸ ὅλο πρόβλημα ἐξακολουθεῖ νὰ παραμένει κι ἂν δοκιμάσει κανεὶς συμπλήρωση μὲ τὸ ἀπόσπασμα Α τοποθετημένο στὰ δεξιὰ τοῦ Β, ὥστε τὸ Α.5 Λ̣ΠΙΚΙΟΥ̣ νὰ εἶναι στὰ δεξιὰ τοῦ Β.6 κι ὄχι στὰ ἀριστερὰ τοῦ Β.7 Γ̣ΚΛΕΟΥΣΟΥΗ.)