T= Testimonium F= Fragmentum E= Επιγραφή / Inscription
1Περὶ δὲ τῆς2 ἐν Κιτίωι3 ↓ (sc. λίμνης) φάσκειν4 Νικαγόραν (sc.
2 Καλλίμαχος λέγει) ↓, ὅτι ἀνιμηθείσης5 ἐπ' ὀλίγον τῆς γῆς6 ἅλες
εὑρίσκονται ↓.
Σχετικὰ δὲ μὲ αὐτὴν (δηλ. τὴ λίμνη) ποὺ βρίσκεται στὸ Κίτιο (ὁ
Καλλίμαχος ἀναφέρει) ὅτι ὁ Νικαγόρας λέει πὼς ἂν ἀφαιρεθῆ
λίγο χῶμα βρίσκεται ἁλάτι.
Πβ. Πλιν. Φυσ. ἱστ. 31.7 (74) ἁλάτι (...) στὸ Κίτιο τῆς Κύπρου καὶ γύρω ἀπὸ τὴ Μέμφη ἀνασύρουν ἀπὸ τὴ λίμνη, κι ὕστερα τὸ ἀποξηραίνουν στὸν ἥλιο. Πβ. ἐπίσης Διοσκ. Πεδάν. Ὕλ. ἰατρ. 5.109.1.
[Τὸ κιττῶι τοῦ κώδ. διορθώνεται εὔλογα ἀπὸ τοὺς πλείστους ἐρευνητές –μὲ πρῶτον τὸν Meurs– σὲ Κιτίωι· καὶ ἡ γραφὴ ὅμως Κιττίωι, ποὺ εἰσηγήθηκε ὁ Keller, οὔτε ἀπίθανη εἶναι οὔτε μοναδική (βλ. καὶ ἀνωτ. 24 F1.3). Ἀλλ' ἡ διόρθωση τοῦ ἀναμφίβολα ἐσφαλμένου φασὶν τοῦ κώδ. σὲ φησὶν ἀπὸ τὸν Westermann καὶ τὸν Müller (μὲ τὸ Καλλίμαχος ἐνν. ὑποκ. τοῦ φησίν, ἐνν. δὲ ἀντικ. τοῦ ρήμ. τὸ ἀπαρέμφ. εἰπεῖν καὶ ὑποκ. αὐτοῦ τὸ Νικαγόραν) δύσκολα μπορεῖ νὰ γίνει ἀποδεκτή. Ἀναμφίβολα ἐσφαλμένη εἶναι ἡ διόρθωση τοῦ τῆς σὲ τήν: τὸ ἁλάτι ἀνασύρεται μέσα ἀπὸ τὴ λίμνη (πβ. τὸ κείμενο τοῦ Πλίνιου) τοῦ Κιτίου (σημερινὴ Ἁλυκὴ τῆς Λάρνακας), κι ὄχι γύρω ἀπ' αὐτήν. – Γιὰ τὸ Κυπριακὸ ἁλάτι βλ. καὶ ΑΚυΓ4: Πίν. 1, σ.λ. ἅλς.]
1. ἐν Κιτίωι: τὸ ΚΙΤΤΩΙ τῆς χειρόγρ. παράδοσης μπορεῖ νὰ διορθωθῆ σὲ ΚΙΤΙΩΙ εὔλογα (δύσκολα σὲ ΚΙΤΤΙΩΙ)· βλ. ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. καὶ σημ. σ' αὐτό. Γιὰ τὸ ἀρχ. Κίτιο, ἀπ' ὅπου μεταξὺ ἄλλων ὁ Ζήνων ὁ Κιτιεὺς ὁ εἰσηγητὴς τῆς Στωικῆς φιλοσοφίας (βλ. ΑΚυΓ51, γιὰ τὸν ὁμώνυμο ρήτορα καὶ σοφιστὴ ἀνωτ. 21 Τ1 κἑ.) καὶ ὁ Ἀπολλώνιος ὁ Κιτιεύς (βλ. ΑΚυΓ42: 31 Τ1-Π3, μὲ εἰσαγωγὴ καὶ σχόλια), ἡ βιβλιογραφία εἶναι ἤδη δυσθεώρητη· βλ. κυρίως, (α΄) γενικά: Karageorghis Kition3 (καὶ ExcK4 I-IV), μὲ βιβλιογραφία· (β΄) εἰδικά, σὲ σχέση μὲ τὰ ἐδῶ: καὶ M. Yon, "The Goddess of the Salt-Lake", ΑφιερΚ5 301-6 (μὲ βιβλιογραφία [καὶ: «F. Vandenabeele, in press, "Salt on Cyprus in Antiquity" 1992»], συνοπτικὰ Καραγιώργη ΕΘΗρΑΚ6 184-85 καὶ 202-6)· βλ. ἐπίσης Σακελλαρίου Κυπρ.7 Α΄ 30 κἑ., 235-36, κ.ἀ., καὶ ΑΚΕΠ Δβ΄ 18.5-8 καὶ 340, κ.ἀ. συχνά (βλ. Γεν. πίν. Ε΄ 349-50).
φάσκειν Νικαγόραν (sc. Καλλίμαχος λέγει): Ἡ ἀναφορὰ τοῦ Καλλίμαχου στὸν Νικαγόρα (γιὰ τὸ κείμενο βλ. ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. μὲ σημ. σ' αὐτό), κατὰ τὴν ἀξιόπιστη μαρτυρία τοῦ συγγραφέα τοῦ ἔργου Ἱστοριῶν παραδόξων συναγωγή (τοῦ Ἀντιγόνου τοῦ Καρυστίου κατὰ τὴν κρατοῦσα παλαιότερα ἄποψη, βλ. ὅμως Dorandi AntCF8 XI-XVII μὲ παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία), δίνει ἕναν ἀσφαλῆ term. ante quem γιὰ τὸν Νικαγόρα (σὲ συνδυασμὸ καὶ μὲ τὸ κατωτ. F2). Ὁ Καλλίμαχος (βλ. συνοπτικὰ Lesky ΙΑΕΛ59 968-91 [κυρίως 973-74] καὶ East. – Knox ΙΑΕΛ410 722-48 καὶ 1027-28, μὲ βιβλιογραφία), ἀνάμεσα στὰ πάμπολλα ἄλλα, ἔγραψε καὶ ἔργο ὑπὸ τὸν τίτλο Θαυμάτων τῶν εἰς ἅπασαν τὴν γῆν κατὰ τόπους ὄντων συναγωγή, ποὺ ἀποτέλεσε μιὰν ἀπὸ τὶς κύριες πηγὲς τοῦ Ἱστοριῶν παραδόξων συναγωγή (βλ. Dorandi8 ὅ.π. XIV-XV, μὲ βιβλιογραφία)· μιὰ ἀπὸ τὶς πηγὲς τοῦ Καλλίμαχου ἦταν προφανῶς ἕνα ἀνάλογο ἔργου τοῦ Νικαγόρα (βλ. καὶ κατωτ.)· κι ὅπως σημειώνει ὁ Fr. Gisinger (σ.λ. Nikagoras 7a: RE11 Suppl. 8 [1856] 361-63), δὲν ὑπάρχει κανένας λόγος νὰ μὴ θεωρήσουμε τὸν ἐδῶ μνημονευόμενο Νικαγόραν, ποὺ ἀναφέρεται σ' ἕνα παράδοξο ἀπὸ τὴν Κύπρο, ὡς ταυτόσημον μὲ τὸν Νικαγόρα τὸν Κύπριο ποὺ ἔκανε λόγο γιὰ τὴν παράδοξη –κατὰ κάποιον τρόπο– πλημμύρα τοῦ Νείλου· τὰ δεδομένα –κυρίως τὰ χρονολογικά– πολὺ δύσκολα ἐπιτρέπουν ἄλλην ἑρμηνεία.
2-3. ἀνιμηθείσης ἐπ' ὀλίγον τῆς γῆς ἅλες εὑρίσκονται: Τὸ ρῆμα ἀνιμάω σημαίνει στὴν κυριολεξία (LSJ912 / LSK13 σ.λ.) ἀνασύρω μὲ ἱμάντες (κυρίως γιὰ τὴν ἄντληση νεροῦ), καὶ γενικὰ ἀνασύρω (γιὰ τὴν ἐτυμολογία βλ. Chantraine14 σ.λ. ἱμάς καὶ Μπαμπ. Λεξ.15 σ.λ. ιμάντας). Στὴν προκειμένη περίπτωση τὸ ἁλάτι, ποὺ βρίσκεται στὸν βυθὸ τῆς λίμνης (ἢ στὴν ἐπιφάνεια, ὅταν αὐτὴ ἀποξηραίνεται) κάτω ἀπὸ λίγο χῶμα, μαζεύεται ἀφοῦ ἀνασυρθῆ γιὰ λίγο τὸ χῶμα. Τὸ ἁλάτι –καὶ τότε, ὅπως καὶ στοὺς νεώτερους χρόνους– δὲν μαζεύεται περὶ τὴν λίμνην· ὁ λόγος εἶναι περὶ τῆς ἐν Κιτίωι (sc. λίμνης), ὅπου ἀνιμηθείσης ἐπ' ὀλίγον τῆς γῆς ἅλες εὑρίσκονται (βλ. καὶ ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. καὶ σημ. σ' αὐτό).
1. ἐν Κιτίωι: τὸ ΚΙΤΤΩΙ τῆς χειρόγρ. παράδοσης μπορεῖ νὰ διορθωθῆ σὲ ΚΙΤΙΩΙ εὔλογα (δύσκολα σὲ ΚΙΤΤΙΩΙ)· βλ. ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. καὶ σημ. σ' αὐτό. Γιὰ τὸ ἀρχ. Κίτιο, ἀπ' ὅπου μεταξὺ ἄλλων ὁ Ζήνων ὁ Κιτιεὺς ὁ εἰσηγητὴς τῆς Στωικῆς φιλοσοφίας (βλ. ΑΚυΓ51, γιὰ τὸν ὁμώνυμο ρήτορα καὶ σοφιστὴ ἀνωτ. 21 Τ1 κἑ.) καὶ ὁ Ἀπολλώνιος ὁ Κιτιεύς (βλ. ΑΚυΓ42: 31 Τ1-Π3, μὲ εἰσαγωγὴ καὶ σχόλια), ἡ βιβλιογραφία εἶναι ἤδη δυσθεώρητη· βλ. κυρίως, (α΄) γενικά: Karageorghis Kition3 (καὶ ExcK4 I-IV), μὲ βιβλιογραφία· (β΄) εἰδικά, σὲ σχέση μὲ τὰ ἐδῶ: καὶ M. Yon, "The Goddess of the Salt-Lake", ΑφιερΚ5 301-6 (μὲ βιβλιογραφία [καὶ: «F. Vandenabeele, in press, "Salt on Cyprus in Antiquity" 1992»], συνοπτικὰ Καραγιώργη ΕΘΗρΑΚ6 184-85 καὶ 202-6)· βλ. ἐπίσης Σακελλαρίου Κυπρ.7 Α΄ 30 κἑ., 235-36, κ.ἀ., καὶ ΑΚΕΠ Δβ΄ 18.5-8 καὶ 340, κ.ἀ. συχνά (βλ. Γεν. πίν. Ε΄ 349-50).
φάσκειν Νικαγόραν (sc. Καλλίμαχος λέγει): Ἡ ἀναφορὰ τοῦ Καλλίμαχου στὸν Νικαγόρα (γιὰ τὸ κείμενο βλ. ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. μὲ σημ. σ' αὐτό), κατὰ τὴν ἀξιόπιστη μαρτυρία τοῦ συγγραφέα τοῦ ἔργου Ἱστοριῶν παραδόξων συναγωγή (τοῦ Ἀντιγόνου τοῦ Καρυστίου κατὰ τὴν κρατοῦσα παλαιότερα ἄποψη, βλ. ὅμως Dorandi AntCF8 XI-XVII μὲ παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία), δίνει ἕναν ἀσφαλῆ term. ante quem γιὰ τὸν Νικαγόρα (σὲ συνδυασμὸ καὶ μὲ τὸ κατωτ. F2). Ὁ Καλλίμαχος (βλ. συνοπτικὰ Lesky ΙΑΕΛ59 968-91 [κυρίως 973-74] καὶ East. – Knox ΙΑΕΛ410 722-48 καὶ 1027-28, μὲ βιβλιογραφία), ἀνάμεσα στὰ πάμπολλα ἄλλα, ἔγραψε καὶ ἔργο ὑπὸ τὸν τίτλο Θαυμάτων τῶν εἰς ἅπασαν τὴν γῆν κατὰ τόπους ὄντων συναγωγή, ποὺ ἀποτέλεσε μιὰν ἀπὸ τὶς κύριες πηγὲς τοῦ Ἱστοριῶν παραδόξων συναγωγή (βλ. Dorandi8 ὅ.π. XIV-XV, μὲ βιβλιογραφία)· μιὰ ἀπὸ τὶς πηγὲς τοῦ Καλλίμαχου ἦταν προφανῶς ἕνα ἀνάλογο ἔργου τοῦ Νικαγόρα (βλ. καὶ κατωτ.)· κι ὅπως σημειώνει ὁ Fr. Gisinger (σ.λ. Nikagoras 7a: RE11 Suppl. 8 [1856] 361-63), δὲν ὑπάρχει κανένας λόγος νὰ μὴ θεωρήσουμε τὸν ἐδῶ μνημονευόμενο Νικαγόραν, ποὺ ἀναφέρεται σ' ἕνα παράδοξο ἀπὸ τὴν Κύπρο, ὡς ταυτόσημον μὲ τὸν Νικαγόρα τὸν Κύπριο ποὺ ἔκανε λόγο γιὰ τὴν παράδοξη –κατὰ κάποιον τρόπο– πλημμύρα τοῦ Νείλου· τὰ δεδομένα –κυρίως τὰ χρονολογικά– πολὺ δύσκολα ἐπιτρέπουν ἄλλην ἑρμηνεία.
2-3. ἀνιμηθείσης ἐπ' ὀλίγον τῆς γῆς ἅλες εὑρίσκονται: Τὸ ρῆμα ἀνιμάω σημαίνει στὴν κυριολεξία (LSJ912 / LSK13 σ.λ.) ἀνασύρω μὲ ἱμάντες (κυρίως γιὰ τὴν ἄντληση νεροῦ), καὶ γενικὰ ἀνασύρω (γιὰ τὴν ἐτυμολογία βλ. Chantraine14 σ.λ. ἱμάς καὶ Μπαμπ. Λεξ.15 σ.λ. ιμάντας). Στὴν προκειμένη περίπτωση τὸ ἁλάτι, ποὺ βρίσκεται στὸν βυθὸ τῆς λίμνης (ἢ στὴν ἐπιφάνεια, ὅταν αὐτὴ ἀποξηραίνεται) κάτω ἀπὸ λίγο χῶμα, μαζεύεται ἀφοῦ ἀνασυρθῆ γιὰ λίγο τὸ χῶμα. Τὸ ἁλάτι –καὶ τότε, ὅπως καὶ στοὺς νεώτερους χρόνους– δὲν μαζεύεται περὶ τὴν λίμνην· ὁ λόγος εἶναι περὶ τῆς ἐν Κιτίωι (sc. λίμνης), ὅπου ἀνιμηθείσης ἐπ' ὀλίγον τῆς γῆς ἅλες εὑρίσκονται (βλ. καὶ ἀνωτ. κριτ. ὑπόμν. καὶ σημ. σ' αὐτό).